ការបូូជាយញ្ញ និង តង្វាយឈាម ខែធ្នូ 9, 2022
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ, ចំនេះដឹងប្លែកៗ, ប្រវត្តិសាស្រ្ត, ពីនេះពីនោះ.add a comment
ការបូជាសត្វ ឬ មនុស្សជាលក្ខណៈពិសេសនៃប្រពៃណីសាសនាជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។ គំនិតនៃការបូជាបែបសាសនានេះ មានសារសំខាន់ណាស់ ជាពិសេសក្នុងសង្គមអរិយធម៌បុរាណដូចជា ម៉េសូអាម៉េរិក អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់គឺប្រជាជនម៉ាយ៉ាន និង អាស្សតិច។ ប្រជាជនម៉េសូអាម៉េរិកបានរស់នៅក្នុងតំបន់មួយ ដែលបច្ចុប្បន្ននេះលាតសន្ធឹងពីភាគកណ្តាលប្រទេសម៉ិកស៊ិករហូតដល់នីការ៉ាហ្គា។ អរិយធម៌ម៉ាយ៉ាន (ឡើងដល់ចំណុចកំពូលឆ្នាំ ២៥០-៩០០ គ.ស.) បានឈានមុខគេ ហើយបន្ទាប់មក ក៏បានដើរស្របគ្នាជាមួយនឹងអរិយធម៌អាស្សតិច ដែលឈានដល់ចំណុចកំពូលក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៣០០-១៤០០ គ.ស.។ វប្បធម៌អាស្សតិច មានមូលដ្ឋានគ្រិះពីទំនៀមទម្លាប់ម៉ាយ៉ាន ហើយប្រជាជនទាំងពីរមានអាទិទេពមួយចំនួនដូចគ្នា បើទោះបីជាមានឈ្មោះផ្សេងគ្នាក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែអទិទេពទាំងនោះមានបុគ្គលិកលក្ខណៈស្រដៀងគ្នា។
អំណោយឈាមទៅវិញទៅមក
វប្បធម៌ម៉េសូអាម៉េរិកជឿថា បូជាយញ្ញជាឈាមដល់ព្រះរបស់ពួកគេ គឺជារឿងចាំបាច់មួយ ដើម្បីធានាបានដល់ការរស់រានមានជីវិតនៃលោក។ វាបានកើតឡើងក្នុងប្រពៃណីនៃការបង្ហូរឈាមក្នុងពិធីសាសនាដ៏ចំណាស់ បើនិយាយដល់អាយុកាល គេត្រូវត្រលប់ទៅកាន់កាលបរិច្ឆេទនៃអរិយធម៌ដ៏សំខាន់ដំបូងគេនៅម៉ិកស៊ិក មានឈ្មោះថា អល់មែក អរិយធម៌នេះមានការរីកចម្រើនជាខ្លាំងរវាងឆ្នាំ 1500 ទៅ 400 មុនគ.ស។ នៅក្នុងរឿងព្រេងនិទាន ព្រះខ្លួនឯងបានធ្វើពលិកម្មដ៏ធំធេងក្នុងការបង្កើតពិភពលោក ពោលគឺការបង្ហូរឈាមខ្លួនដើម្បីបង្កើតមនុស្សជាតិ។ ដូច្នេះហើយ អាទិទេពក៏ចង់បានការបូជាជាឈាមដូចគ្នាពីមនុស្សជាតិ ដើម្បីជាការតបស្នង។
ការបូូជាយញ្ញ និង ការបង្កើត
អំណាចនៃឈាម និងភាពចាំបាច់នៃការបូជា គឺជាចំណុចកណ្តាលនៃទេវកថានៃការបង្កើតអាស្សតិច។ អាស្សតិចជឿថាព្រះបានបង្កើតនិងបំផ្លាញអស់ពេលបួនសម័យកាលមកហើយ ឬ អាចនិយាយថាព្រះបានកំទេចព្រះអាទិត្យអស់បួនដួងរួចមកហើយ ក្រោយពីការកម្ទេចព្រះអាទិត្យទីបួនដោយទឹកជំនន់ អាទិទេពខ្យល់ កេតសាលកូអាត (Quetzalcoatl) និងប្អូនប្រុសសម្បូរល្បិចកល់របស់គាត់ឈ្មោះ តេសស្កាត់ធីប៉ូកា (Tezcatlipoca) បានចាប់ហែកទេពធិតា តលតិគុឡេ (Tlaltecuhtli – ឯកសារមួយចំនួនទៀត ថាជាអាទិទេព) ជាពីរចំណែក មួយចំណែកបង្កើតជាស្ថានសួគ៌ និងមួយចំណែកទៀតបង្កើតបានជាពិភពលោក។ ឯរូបកាយរបស់នាង បានបង្កើតអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងចាំបាច់សម្រាប់ជីវិតមនុស្សជាតិ ដូចជាដើមឈើ ផ្កា ស្មៅ ប្រភពទឹក អណ្តូង ជ្រលង និង ភ្នំ។ ដោយសារតែហេតុនេះហើយ ធ្វើឱ្យទេពធិតាឈឺចាប់ដ៏មហិមា នាងស្រែកទួញថ្ងូរពេញមួយយប់ ទាមទារឱ្យមនុស្សបូជាយញ្ញបេះដូង ដើម្បីព្យាលបាល និង ទ្រងទ្រង់នាង។ ការបង្កើតចក្រវាឡក៏កើតឡើងជាបន្តរបន្ទាប់ ទាំងអស់នោះសុតតែត្រូវការការបូជា ឬបូជាយញ្ញជាឈាម។ រូបចម្លាក់ឆ្លាក់លើជញ្ជាំងមួយបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ផ្កាយទីមួយកើតពីឈាមហូរចេញពីអណ្តាតរបស់ កេតសាលកូអាត ក្រោយគាត់ចោះវា។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះ ដើម្បីបង្កើតព្រះអាទិត្យទី ៥ គេតម្រូវឱ្យ អាទិទេពមួយអង្គលោតចូលគំនរឧសបូជាសពដែលកំពង់ឆេះ។ អាទិទេពពីរអង្គគឺ តិគូស៊ីតិកាតល (Tecuciztecatl) និង ណាណាវ័ស៊ីន (Nanahuatzin) ប្រកួតប្រជែងគ្នាដើម្បីកិត្តិយស ពោលគឺទាំងពីរអង្គបានដុតខ្លួនឯង។ ណាណាវ័ស៊ីនបានក្លាយជាព្រះអាទិត្យ រីឯ តិគូស៊ីតិកាតលបានក្លាយជាព្រះច័ន្ទ។ អាទិទេពផ្សេងទៀតបូជាបេះដូងខ្លួន ដើម្បីធ្វើឱ្យព្រះអាទិត្យថ្មីបន្តរផ្លាស់ទីលើមេឃ (ការបូជាបេះដូងគឺជាប្រធានបទដែលកើតឡើងនៅក្នុងទេវកថានិងពិធីកម្មរបស់ម៉េសូអាម៉េរិក)។
បំណុលដ៏គួរអោយខ្លាចរបស់មនុស្ស
ទាំងជនជាតិម៉ាយ៉ាននិងអាស្សតិចចងភ្ជាប់ទៅនឹងព្រះរបស់ពួកគេដោយបំណុលឈាម នៃដំណើរការនៃការបង្កើត ដោយគ្មានថ្ងៃអាចសងបំណុលនេះរួច។ ក្រោយពីកេតសាលកូអាតចុះទៅកាន់នរក ហើយបានយកឆ្អឹងរបស់មនុស្សសម័យមុនមក (ឆ្អឹងបន្សល់ពីសម័យទាំងបួន ដែលអាទិទេពបានកំទេចចោល) អាទិទេពផ្សេងបានកិនឆ្អឹងទាំងនោះ ឱ្យទៅជាម្សៅសម្រាប់ធ្វើអាហារដ៏ប្រណិត។ ពួកគេបានបណ្តក់ឈាមខ្លួនទៅលើម្សៅនោះ ដើម្បីធ្វើឱ្យវាមានចលនា ហើយបង្កើតបានជាមនុស្សជាតិថ្មី ជាពពួកមនុស្សដែលបេះដូងរបស់គេ អាចបំពេញតាមតម្រូវការរបស់អាទិទេព ពេលអាទិទេពចង់បានវា។ នៅក្នុងទេវកថាម៉េសូអាម៉េរិក គ្រប់ៗអំឡុងពេល 52 ឆ្នាំម្ដងរាប់ថាជាវដ្ដមួយ ហើយចុងបញ្ចប់នៃវដ្តនេះ បង្កឱ្យក្លាយទៅជាចុងបញ្ចប់នៃពិភពលោក។ ការបូជារបស់មនុស្សធ្វើឡើងដើម្បីផ្គាប់ចិត្តអាទិទេព ហើយបញ្ចុះបញ្ចូលពួកគេមិនឱ្យបញ្ចប់យុគសម័យបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺព្រះអាទិត្យទីប្រាំ។ ជនជាតិម៉ាយ៉ានជឿថាការបូជាឈាមគឺចាំបាច់ណាស់ សម្រាប់ឱ្យព្រះអាទិត្យរះនៅលើមេឃ ជារៀងរាល់ព្រឹក។ អាទិទេពព្រះអាទិត្យរបស់អាស្សតិចគឺ ហ៊ុយហ្សីឡូផុសឆ្លី (Huitzilopochtli) ជាប់ដៃតស៊ូជាមួយភាពងងឹត ហើយចាំបាច់ត្រូវពង្រឹងកម្លាំងដោយឈាម ធ្វើបែបនេះគឺដើម្បីឱ្យព្រះអាទិត្យបន្តដំណើរនៅក្នុងវដ្តរបស់វា។ ដូច្នេះវត្តមានបន្តររបស់ពិភពលោកម៉េសូអាម៉េរិក ឃើញថាមានភាពតឹងតែងបំផុត ចាំចាប់ការគាំទ្រឥតឈប់ឈរតាមរយៈការបូជា។
បូជាយញ្ញជាឈាមដល់អាទិទេពមានពីរទម្រង់៖ ការបូជាដោយស្វ័យប្រវត្ត (ការបង្ហូរឈាមដោយខ្លួនឯង) និងការបូជាមនុស្ស។ ទាំងម៉ាយ៉ាន និង អាស្សតិចជ្រើសរើសយកការចូលរួមបូជាដោយស្វ័យប្រវត្ត។ ពួកអភិជនម៉េសូអាម៉េរិក មានឯកសិទ្ធិ និងការទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការបង្ហូរឈាមរបស់ពួកគេបូជាដល់ព្រះអាទិទេព។ ទាំងនេះពាក់ព័ន្ធដល់ការវះសាច់របស់ពួកគេ ដោយប្រើឆ្អឹងខ្នងសត្វបបែល ឬកាំបិតធ្វើពីថ្មអប់ស៊ីឌៀន និងជាញឹកញាប់បំផុត គេប្រើឆ្អឹងខ្នងដ៏មុតស្រួចនៃដើមកន្ទុយក្រពើ។ ឈាមត្រូវបានស្រូបចេញពី ត្រចៀក ស្មងជើង ជង្គង់ កែងដៃ អណ្តាត ឬស្បែកគ្របក្បាលលិង្គ។
ការបូជាដោយស្វ័យប្រវត្តកើតមានតាំងពីអរិយធម៌អល់មែក រហូតដល់សម័យអេស្បាញទទួលជ័យជម្នះលើម៉ិកស៊ិកនាឆ្នាំ ១៥១៩។ ទាំងបុរសនិងស្ត្រីនៃអភិជនម៉ាយ៉ានបានចូលរួមក្នុងពិធីបូជានេះ។ បុរសបង្ហូរឈាមចេញពីស្បែកគ្របក្បាលលិង្គរបស់ពួកគេ រីឯស្ត្រីចេញពីអណ្តាត។ ពួកគេប្រមូលតង្វាយរបស់ខ្លួនដាក់លើបន្ទះសំបកក្រដាស រួចដុតវា។ តាមរយៈផ្សែងដែលចេញពីតង្វាយទាំងនេះ ពួកគេបានប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយបុព្វបុរស និងអាទិទេពរបស់ពួកគេ។
ពិធីបូជា
ការបូជាមនុស្សគឺជារឿងធម្មតា ក្នុងចំណោមជនជាតិអាស្សតិច ជាជាងជនជាតិម៉ាយ៉ាន ដែលគេអនុវត្តវាតែក្នុងឱកាសពិសេសណាមួយ ដូចជាពិធីប្រសិទ្ធព្រះវិហារថ្មីជាដើម។ ការបូជារបស់ជនជាតិអាស្សតិច ជាធម្មតាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការកាត់យកបេះដូងជនរងគ្រោះចេញពីរាងកាយរបស់គាត់។ បេះដូងត្រូវបានគេជឿថា ជាបំណែកថាមពលនៃព្រះអាទិត្យ ដូច្នេះការវះយកបេះដូងចេញ ប្រៀបប្រដូចទៅនឹងដំណើរការនៃការប្រគល់ថាមពលត្រលប់ទៅឱ្យប្រភពដើមរបស់វាវិញ។ ជាធម្មតាជនរងគ្រោះត្រូវបានបូជាចារ្យបួននាក់ លើកដាក់លើបន្ទះថ្មពិឃាតនៅក្នុងព្រះវិហារ ខណៈពេលដែលបូជាចារ្យទីប្រាំធ្វើការវះកាត់បេះដូងចេញពីរាងកាយជនរង់គ្រោះដោយកាំបិតធ្វើពីថ្មអូស៊ីឌៀន ហើយបានថ្វាយវា(ទាំងបេះដូងនេះកំពុងលោត) ដល់ព្រះអាទិទេពតាមរយៈនាវាមួយដែលមានឈ្មោះថាគ័ស៊ីកៃ (cuauhxicalli) ក្បាលឥន្ទ្រី។ ក្រោយពីវះយកបេះដូងចេញ សាកសពត្រូវបានគេរំកិលចុះតាមជណ្តើរនៃប្រាសាទរាងពីរ៉ាមីត ឱ្យធ្លាក់ទៅដល់ផ្ទាំងថ្មនៅជាន់ក្រោមដី។ ក្បាលរបស់ជនរងគ្រោះត្រូវបានគេកាត់ចេញ ដៃនិងជើងក៏អាចត្រូវបានគេកាត់ចេញផងដែរ។ លលាដ៍ក្បាលត្រូវបានគេយកទៅបង្ហាញនៅលើតុលលាដ៍ក្បាល។ ការសម្លាប់ជនរងគ្រោះ វាអាស្រ័យលើលក្ខណៈពិសេសរបស់អាទិទេពផ្សេងៗដែលគេគោរពបូជា ជនរងគ្រោះអាចនឹងត្រូវបានគេសម្លាប់តាមរយៈការប្រយុទ្ធក្នុងពិធី ជ្រមុជឱ្យលង់ទឹក បាញ់សម្លាប់ដោយព្រួញ ឬពន្លះស្បែក។
មាត្រដ្ឋានចំនួនមនុស្សចូលរួមក្នុងការបូជា ជួនកាលអាចឈានទៅដល់សមាមាត្រមួយដែលធំសម្បើម៖ ឧទាហរណ៍ ពិធីបូជានៅប្រាសាទជនជាតិអាស្សតិចនៃហ៊ុយហ្សីឡូផុសឆ្លី (Huitzilopochtli) នៅ ធិណូឆៈធិឡាន (Tenochtitlan) ក្នុងឆ្នាំ 1487 ជនរងគ្រោះប្រហែល 80,400 នាក់ត្រូវបានគេរាយការណ៍មកថា ស្ម័គចិត្តបូជាខ្លួនដល់ព្រះអាទិទេពពួកគេ ឈាមកករបស់ពួកគេបង្កើតបានជាថ្លុកធំៗនៅក្នុងព្រះវិហារ។ បើទោះបីជាគេទទួលយកបាននូវការប៉ាន់ប្រមាណការបញ្ចុះចំនួនជនរងគ្រោះមកត្រឹម 20,000 នាក់ក៏ដោយ នេះនៅតែជាការសម្លាប់មនុស្សក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ។
វេទមន្ត ខែមីនា 30, 2022
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ, ចំនេះដឹងប្លែកៗ.add a comment
និយាយដល់វេទមន្ត ថ្ងៃនេះខ្ញុំបានអានសៀវភៅមួយក្បាលនិយាយពីវា តាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ គិតថាចង់បកប្រែឱ្យអ្នកដែលវង្វេងផ្លូវ ហើយបានធ្វើដំណើរមកដល់ប្លកនេះបានអាន តែគិតថាប្រហែលជាមិនអាចប្រែបានទាំងស្រុងនោះទេ ប្រែបានប៉ុន្មានយកប៉ុណ្ណឹងទៅចុះ។
វេទមន្ត វាមានអាយុកាលចំណាស់ស្មើនឹងប្រវត្តិមនុស្សលោកយើងដែរ មនុស្សសម័យមុន ពេលដែលបានស្វែងយល់ដល់សភាវៈជុំវិញខ្លួនគេហើយ គេក៏ជឿថានៅទីនោះប្រាកដជាមានវិញ្ញាណដែរ ពួកគេបានអន្ទងព្រលឹងទាំងនោះយកមកគ្រប់គ្រង ដោយមានជំនួយពីគ្រូខ្មោច (គេជឿថាគ្រូខ្មោចអាចឆ្លងភពបាន) ឬតាមរយៈសិល្បៈ។ និយាយដល់សិល្បៈនេះ មនុស្សសម័យមុនសូនរូប ឬ គូសរូបសត្វនៅតាមគុហា គេជឿថាធ្វើបែបនេះពួកគេទទួលបានកំលាំងវេទមន្តលើសគេលើលោក។
នៅពេលដែលសង្គមមនុស្សចាប់ផ្តើមរីកចម្រើន គេបានយកប្រពន្ធគ្រប់គ្រងនិងបទបញ្ជាផ្សេងៗរបស់គេ ទៅលាយឡំជាមួយសាសនា។ ៤០០០ឆ្នាំមុនគ.ស អាទិទេពដើរទន្ទឹមក្សត្រ, បុព្វជិត ឬអភិជន ក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ឬ រដ្ឋធានី នៃអារ្យធម៌សាមម៉ើ ឬអាណាចក្រអេហ្ស៊ីបបុរាណ។ មនុស្សដឹងច្រើនពីសាសនាទាំងឡាយ លើសពីប្រវត្តិ ឬ ហេតុការនាយុគថ្មរំលីង េនះក៏ដោយសារតែការច្នៃប្រឌិតទាក់ទងនឹងប្រព័ន្ធសរសេរអក្សរ។ មនុស្សក៏បានដឹងច្រើនផងដែរពីវេទមន្ត មិនថាវាល្អ ឬ អាក្រក់។ ឧទាហរណ៍នៅសម័យបាប៊ីឡូនបុរាណ គេកំទេចជើងរូបសូន ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យខ្មោចព្រាយបិសាច ដើររារៀ ឬធ្មប់ដែលបញ្ជោតអទិទេពម៉ាឌុកដើម្បីឱ្យព្រះអង្គ ធ្វើឱ្យសត្រូវឈឺ។ ការយករូបសូនទៅកប់ក្រោម ធរណីទ្វារទៀតសោត គឺដើម្បីបង្ការកុំឱ្យវិញ្ញាណអាក្រក់ទាំងឡាយចូលមកក្នុងកន្លែងគេ។ ឧទាហរណ៍មួយទៀត ជនជាតិបាប៊ីឡូននិងអេហ្ស៊ីបបុរាណ ពាក់វត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិដើម្បីការពារខ្លួន ព្រមទាំងបានបង្កើតក្បួនបាលីមន្តគាថា។ នៅអេស៊ីបគាថាត្រូវបានគេឆ្លាក់លើជញ្ជាំងផ្នូរ ដើម្បីជួយការពារព្រលឹងមនុស្ស ពេលគេធ្វើដំណើរតាមផ្លូវដែលពោពេញទៅដោយគ្រោះថ្នាក់ ទៅជាតិក្រោយ។
ស៊ូរហូតបានបណ្ណបើកបរ ខែកុម្ភៈ 23, 2022
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ, ច្បាប់, ប្រវត្តិខ្ញុំ, ពីនេះពីនោះ, ព័ត៌មាន, វិចារណកថា, អប់រំ, អំពីភារម្យ.4 comments
មេរៀនជីវិតទទួលបានពីបេសកកម្មលើកនេះគឺ ជោគជ័យ អាចកើតចេញការបរាជ័យ ម្ដងឬច្រើនលើកច្រើនសា តែសំខាន់សួរខ្លួនឯងថា រាល់ពេលបរាជ័យ យើងបានរៀនអ្វីខ្លះពីវា ព្រមបាក់ស្បាតខ្លបខ្លាច ឬក៏ស៊ូតរ? វាពិតជាមានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់ ដល់បេសកកម្មលើកក្រោយ។ បរាជ័យជាជ័យជម្នះកាលណាយើងសិក្សាពីវា តែកុំភ្លេច ត្រូវព្រមដោយភាពអំណត់អត់ធ្មត់ និងស៊ូ
ថ្ងៃ ១៤ កុម្ភៈដែលជាថ្ងៃទីវានៃក្តីស្រលាញ់ ខ្ញុំបានសុំច្បាប់កន្លែងធ្វើការ ទៅប្រលងបណ្ណបើកបរ ដោយថ្ងៃនេះ ខ្ញុំត្រូវធ្វើតែសបើកម៉ូតូ។ ២ម៉ោងបន្ទាប់ មកដល់កន្លែងធ្វើការវិញ ខ្ញុំបានបង្ហាញបណ្ណបើកបររបស់ខ្ញុំដល់មិត្តទាំងឡាយ ដោយក្តីរីករាយ។ ពីក្រោយក្តីរីករាយនេះ តើខ្ញុំឆ្លងកាត់អ្វីមកខ្លះ?
ដំណើរដើមទងនៃមេរៀនជីវិតលើកនេះ គឺផ្តើមចេញពីការចង់បើកម៉ូតូ ដើរកម្សាន្តគ្រប់តំបន់ក្បែរៗ កន្លែងធ្វើការនាក្រុងបាងកក (បច្ចុប្បន្នគេដូរឈ្មោះហើយ ក្រុងទេពមហានគរ)។ ខ្ញុំបានប្រឹក្សាជាមួយសិស្សច្បងម្នាក់ ដែលធ្វើការនៅកន្លែងជាមួយគ្នា (ដោយសារបានគាត់ណែនាំ ទើបខ្ញុំទទទួលបានការងារធ្វើនៅទីនេះ ម្យ៉ាងគាត់រៀនថ្នាក់បណ្ឌិតដូចខ្ញុំ រៀនជំនាន់មុនខ្ញុំ តែខ្ញុំចប់មុន 😀 ) គាត់បានឱ្យយោបល់ថា ការបើកបរគួរមានបណ្ណបើកបរ ខណៈប្រជាជនថៃជាច្រើនពុំមានបណ្ណបើកបរ តែក្នុងនាមជាជនបរទេសធ្វើការនៅថៃ បើមានគ្រោះថ្នាក់អ្វីកើតឡើ់ង ពិបាកទាមទាសំណងពីខាងធានារ៉ាប់រ៉ង ប៉ូលីសអាចធ្វើស៊ីយើង ម្យ៉ាងយើងអាចក្លាយទៅជាជនបង្ករកំហុសផងដែរ នៅពេលមានគ្រោះថ្នាក់ណាមួយកើតឡើង បើទោះជាយើងបើកបរត្រឹមត្រូវ។ ពេលនោះហើយដែលខ្ញុំយកសំដីគាត់មកគិត រួចខ្ញុំបានស្វែងរកព័ត៌មានពីអ៊ីនធើណេតមកអាន មួយទៀតខ្ញុំក៏បានផ្ងើរសារទៅសួរសិស្សប្អូនម្នាក់ទៀត ដែលគាត់បើកម៉ូតូ អំពីបណ្ណបើកបរ។ សិស្សប្អូនខ្ញុំតបថា គាត់អត់មានទេ ម្យ៉ាងការប្រលងបណ្ណបើកបរមានការលំបាកខ្លាំងណាស់ ចំនួនសំណួរអាចមានដល់ទៅ ៣០០០ ម្យ៉ាងមិត្តសិស្សប្អូនដែលជាជនជាតិថៃ ក៏ពុំមាននរណាទៅធ្វើបណ្ណបើកបរដែរ ។ តាមព័ត៌មានដែលខ្ញុំបានអាន គឺត្រឹមត្រូវដូចសិស្សប្អូនបានប្រាប់ដែរ ព័ត៌មានបន្ថែមនោះគឺ សំណួរទាំង ៣០០០ ត្រូវបានចាប់ដោយចៃដន្យដោយប្រព័ន្ធកំព្យូទ័រ ចំនួន ៥០ ហើយឱ្យអ្នកប្រលងធ្វើ ខុសលើសពី ៥ ធ្លាក់។ សំណួរទាំងនេះ ដកស្រង់ចេញពី ប្រភពសំខាន់ៗបី ទីមួយគឺច្បាប់ចរាចរណ៏ស្រុកថៃ ទីពីរស្លាកសញ្ញានិងភ្លើងចរាចរណ៏ និងទីបីការថែទាំរថ។ ក្រៅពីសិស្សច្បងសិស្សប្អូន ព័ត៌មានពីអ៊ីនធើណេត ខ្ញុំបានសាកសួរអ្នកជិតខាងថៃ ដែលរស់នៅក្បែរគ្នាផងដែរ។ ដំនើរការទាំងនេះ ខ្ញុំហៅថាការប្រមូលទិន្នន័យ។
ថ្ងៃមួយខ្ញុំទៅទទួលទានអាហារថ្ងៃត្រង់ នាហាងតូចមួយក្បែរបន្ទប់ជួលខ្ញុំ ខ្ញុំបានសន្ទនាជាមួយមីងម្នាក់អំពីការប្រលងយកបណ្ណបើកបរ គាត់ណែនាំឱ្យទៅនាយកដ្ឋានរៀបចំដែនដី និង ដឹកជញ្ជូនខេត្តសមុទ្រប្រាកាន ព្រោះវានៅក្បែរកន្លែងខ្ញុំស្នាក់ (បញ្ជាក់យើងអាចប្រលងយកបណ្ណបើកបរតាមនាយកដ្ឋានរៀបចំដែនដី និង ដឹកជញ្ជូនគ្រប់ខេត្តក្រុងទាំងអស់ក្នុងប្រទេសថៃ) ហើយគាត់ថាប្រលងងាយជាប់។ ខ្ញុំបានសាកសួរដល់ឯកសារសម្រាប់ជនបរទេស គាត់ថា ចាំគាត់ឱ្យកូនដែលរស់នៅក្បែនាយកដ្ឋាននោះសាកសួរឱ្យ។ ព័ត៌មានបន្ថែមតាមរយៈមិត្តខ្ញុំម្នាក់ទៀត ដែលមានបណ្ណបើកបរប្រភេទឡាន (គាត់ប្រលងនៅខេត្តបុរីរម្យ) គាត់ថាមានត្រឹម Work Permit (សៀវភៅអនុញ្ញតឱ្យជនបរទេសធ្វើការនៅថៃ) passport និង វីសា គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយសម្រាប់ដាក់ពាក្យប្រលង ព័ត៌មានពីអ៊ីនធើណេត ក៏បានលើកឡើងដូចគ្នា ខុសត្រង់គេបានបញ្ជាក់ថា ត្រូវមានឯកសារដែលបញ្ជាក់ពីទីលំនៅបច្ចុប្បន្ន មិនថា work permit ឬ ឯកសារដទៃទៀត។
ត្រង់នេះគឺខ្ញុំមានឯកសារគ្រប់គ្រាន់ ចិត្តខ្ញុំចង់ទៅនាយកដ្ឋាននោះដើម្បី សាកសួរព័ត៌មានបន្ថែម។ មានថ្ងៃមួយក្រោយចេញពីធ្វើការ ខ្ញុំបានឱ្យបងស្រីកូនអ៊ំម្ចាស់ផ្ទះឈ្មោះ ភីសេម បើកម៉ូតូជូនខ្ញុំទៅនាយកដ្ឋាននោះ ដោយខ្ញុំសន្យាថា ជួយចាក់សាំងឱ្យគាត់ ១០០បាត។ ទៅដល់ប្រហែលម៉ោង ៤ល្ងាច បុគ្គលិកធ្វើការទាក់ទងនិងបណ្ណបើកបរ ត្រលប់ទៅផ្ទះអស់ សល់តែបុគ្គលិកផ្នែកផ្សេង ពួកគាត់ចិត្តល្អ បានទូរស័ពសាកសួរបុគ្គលិកធ្វើបណ្ណបើកបរ ឱ្យខ្ញុំ ដោយបុគ្គលិកធ្វើបណ្ណបើកបរ សួរខ្ញុំថា work permit មានបញ្ជាក់ទីលំនៅឬអត់ ខ្ញុំស្រពិចស្រពិល តែក៏ឆ្លើយថាមាន តែខ្វះឯកសារត្រួតពិនិត្យសុខភាព រួចគាត់បានណាត់ខ្ញុំមកជួបថ្ងៃស្អែក ខ្ញុំក៏យល់ព្រមសិនទៅ។ ល្ងាចនោះខ្ញុំបានឆែកមើល work permit ខ្ញុំ ប្រាកដថាពុំមានបញ្ជាក់ពីអាសយដ្ឋានបច្ចុប្បន្ន។ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវ ទៅការិយាល័យអន្តោប្រវេសន៍ ឬទៅស្ថានទូតដើម្បីអោយគេចេញលិខិតបញ្ជាក់ទីលំនៅបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្ញុំ បញ្ហាគឺការសុំឯកសារពីការិយាល័យអន្តោប្ររេស ត្រូវមានឯកសារភ្ជាប់ជាមួយជាច្រើនទៀត ដែលបង្កើតការស្មុគស្មាញដល់ខ្ញុំក្រៃលែង ពិសេសគឺឯកសារដែលមានឈ្មោះថា TM. 30 វាពាក់ព័នដល់ការធ្វើដំណើរចេញចូលប្រទេសថៃ ពោលគឺម្ចាស់បន្ទប់ឬផ្ទះជួល ត្រូវរាយការណ៍ ដល់ការិយាល័យអន្តោប្ររេស។ តែបើនិយាយដល់ឯកសារពីស្ថានទូតវិញ ខ្ញុំរិតតែមិនដឹងត្រូវធ្វើអ្វីទៅទៀត។ ស្អែកឡើងសិស្សច្បងខ្ញុំ ជួយទូរសព្ទទៅនាយកដ្ឋានខាងលើម្ដងទៀត លើកនេះគាត់ថា ត្រូវមានឯកសារកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ខ្ញុំអាចសូមឯកសារនេះពីម្ចាស់ផ្ទះ (ខ្ញុំគិតថាមិនតកៈសោះ) តែក៏យល់ព្រម។
ថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ ខ្ញុំធាក់កង់ទៅគ្លីនិកមួយនៅទល់មុខ ហាងម៉េកវ៉ែលូ ដើម្បីត្រួតសុខភាព ពេទ្យគ្រាន់តែវាស់សំពាធឈាមខ្ញុំ រួចសួរពីទម្ងន់ កម្ពស់ និងជំងឺប្រចាំខ្លួន រួចគាត់ចេញឯកសារមួយច្បាប់ឱ្យខ្ញុំ បង់ប្រាក់ ១០០បាត។ សប្តាហ៍បន្ទាប់ ពេលរសៀលខ្ញុំបានឱ្យបងសេម នាំខ្ញុំទៅនាយកដ្ឋាននោះម្ដងទៀត ម្តងនេះខ្ញុំបានត្រៀមឯកសារដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ មន្ត្រីដែលណាត់ខ្ញុំ គាត់ជាមនុស្សស្រីវ័យចំណាស់បន្ទិច តំណែងប្រហែលជាប្រធាន គាត់ត្រួតពិនិត្យឯកសារខ្ញុំ រួចពន្យល់ដូចតទៅ ទីមួយ work permit ខ្ញុំពុំបានបញ្ជាក់ពីអាសយដ្ឋានបច្ចុប្បន្ន ទី២ឯកសារកម្មសិទ្ធិដីធ្លី មានសុពលសម្រាប់តែម្ចាស់ទីលំនៅប៉ុណ្ណោះ អ្នកជួលពុំអាចប្រើប្រាស់បានឡើយ ចប់ទៀតហើយខ្ញុំ។ បន្ទាប់មកគាត់បានបង្ហាញតារាងណាត់ជនបរទេស ដែលចង់មកធ្វើបណ្ណបើកបរ គឺត្រូវចាំទៅដល់ខែមិនា ដោយសារបញ្ហាកូរ៉ូណា (បញ្ជាក់ខ្ញុំទៅទីនោះ ពេលពាក់កណ្តាលខែមករា) គាត់សួរខ្ញុំថា ចង់កក់ពេលណាត់ឬអត់ ខ្ញុំថាពុំទាន់ទេ។ ពេលនោះចិត្តខ្ញុំចង់បោះបង់ទៅហើយ ព្រោះតែបរាជ័យៗ។ ត្រលប់មកកន្លែងធ្វើការវិញ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តថា បោះបង់ លែងចង់បានវាហើយ។ ថ្ងៃមួយមីងម្នាក់ដែលខ្ញុំជួបពេលទៅបាយថ្ងៃត្រង់ គាត់បានបង្ហាញព័ត៌មានដែលកូនគាត់ទៅសាកសួរឱ្យ តែខ្ញុំបានដឹងថាត្រូវមានឯកសារអ្វីខ្លះរួចទៅហើយ។
ព័ត៌មានដែលកូនគាត់ទៅសាកសួរអោយ
ចុងសប្តាហ៍សិស្សច្បងខ្ញុំបានឃើញគេប្រកាសលក់ម៉ូតូ MSX 125cc គាត់បាននាំខ្ញុំទៅមើល ចុងក្រោយខ្ញុំសម្រេចចិត្តទិញវា។ មូលហេតុនេះហើយ ដែលរងើកចិត្តចង់ធ្វើបណ្ណបើកបរ បានឆេះឡើងម្ដងទៀត។ ខ្ញុំបានចូលទៅមើលព័ត៌មានក្នុងគេហទំព័រស្ថានទូតខ្មែរប្រចាំប្រទេសថៃ រួចឃើញចំណុចមួយដែលបញ្ជាក់ដល់ ការសុំឯកសារបញ្ជាក់ពីទីលំនៅបច្ចុប្បន្ននាប្រទេសថៃ អានហើយ ខ្ញុំព្រីនឯកសារស្នើរសុំចេញមកដើម្បីបំពេញ ក្រៅពីឯកសារនេះ គឺត្រូវភ្ជាប់មកជាមួយឯកសារផ្សេងទៀត ដូចជា ការថតចម្លង passport វីសា work permit (សម្រាប់សិស្សថតបណ្ណសិស្ស) កិច្ចសន្យាជួលបន្ទប់ឬផ្ទះ ហើយជាចុងក្រោយដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំឈឺក្បាលទៀត នោះគឺ ត្រូវទៅស្ថានីយ៏ប៉ូលីស ដើម្បីសុំលិខិតកំណត់ត្រាប្រចាំថ្ងៃបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំពិតជាបានស្នាក់ទៅតាមអាសយដ្ឋានបច្ចុប្បន្នយ៉ាងពិតប្រាកដមែន។ បាន! ខ្ញុំធ្វើបាន! ខ្ញុំនឹងស៊ូ! ក្រោយពីបានបំពេញឯកសារស្នើរសុំរួច ខ្ញុំបានឱ្យបងសេមបើកម៉ូតូ ជូនខ្ញុំទៅស្ថានីយ៏ប៉ូលីស ក្រោយចេញពីធ្វើការ។ ដល់ស្ថានីយ៏ប៉ូលីស រ៉ាត់បូរៈណា ខ្ញុំបានពន្យល់មន្ត្រីប៉ូលីសពីគោលបំណង រួចរាល់ហើយគាត់បានចេញឯកសារឱ្យខ្ញុំមួយច្បាប់ដើម្បីចុះហត្ថលេខា រួចខ្ញុំក៏ត្រលប់មកបន្ទប់វិញ។ មូលហេតុដែលខ្ញុំ មិនបើកម៉ូតូទៅខ្លួនឯង ហើយអោយគេជូន ព្រោះខ្ញុំបើម៉ូតូមិនទាន់ស្ទាត់ ពីរពុំសូវស្គាល់ផ្លូវ បីគ្មានបណ្ណបើកបរ។ ព្រឹកស្អែកខ្ញុំដាក់ច្បាប់កន្លែងធ្វើការមួយថ្ងៃ ដើម្បីទៅស្ថានទូតខ្មែរប្រចាំប្រទេសថៃ ដោយត្រូវជិះឡានក្រុងលេខ ៣៦ក ពីវិមានរលឹកអនុស្សាវរីយ៍ (Victory Monument)។ ទៅដល់ទីនោះ បុគ្គលិកស្ថានទូតខ្មែរបានប្រាប់ខ្ញុំថា ចង់បានឯកសារលឿន ត្រូវបង់៣០០ បាតក្នុងមួយច្បាប់ ហ្វ្រីត្រូវចាំដល់មួយអាទិត្យ ខ្ញុំធ្វើពីរច្បាប់ មួយសម្រាប់ប្រលងបណ្ណបើកបរ ពីរសម្រាប់ទិញម៉ូតូ សរុបអស់៦០០ បាត់ អង្គុយចាំមួួយព្រឹក ថ្ងៃត្រង់បាន។
ស្ថានទូតព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាប្រចាំប្រទេសថៃ
មកដល់បន្ទប់វិញ ខ្ញុំមិនទាន់បាយថ្ងៃត្រង់ទេ ប្រញាប់បើកម៉ូតូទៅ នាយកដ្ឋានខាងលើ ខ្លាចហួសម៉ោងគេធ្វើការ ទៅដល់ខ្ញុំហុចឯកសារឱ្យមន្រ្តីទទួលបន្ទុកមើល គាត់ថាឯកសារគ្រប់គ្រាន់ តែខ្វះឯកសារត្រួតពិនិត្យសុខភាព ខ្ញុំថាពេលមករៀន និង ប្រលងនឹងយកមកឱ្យ។ បន្ទាប់មកគាត់សរសេរលើខ្នងឯកសារដើម្បីណាត់ខ្ញុំ អោយមកម្តងទៀត គាត់ឱ្យរើសថ្ងៃ ខ្ញុំយកថ្ងៃអង្គារ ព្រោះដើម្បីបានបង្ហាញខ្លួននៅកន្លែងធ្វើការនាថ្ងៃចន្ទ ឈប់ច្រើនពេក ខ្លាចគេភ្លេចមុខ។
ព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ខ្ញុំងើបតាំងពីព្រលឹមម៉ោង ៦ និង ៤៥នាទី ដោយមានណាត់ជាមួយនាយកដ្ឋានម៉ោង ៨ ព្រឹក។ ទៅដល់ខ្ញុំហុចឯកសារឱ្យមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទំនាក់ទំនងព័ត៌មានត្រួតពិនិត្យ រួចគាត់ឱ្យសរសេរឈ្មោះ និង លេខទូរស័ពលើឯកសារបន្ថែម រួចយកទៅដាក់ក្នុងកញ្ជ្រែងលឿង ហើយអង្គុយចាំគេហៅឈ្មោះ ប្រហែលម៉ោង៩ព្រឹក គេចាប់ផ្តើមហៅឈ្មោះអ្នកមកប្រលងបណ្ណបើកបរថ្មីទាំងអស់ទៅតម្រង់ជួរ រួចគេធ្វើតែសឱ្យជាន់ប្រេក ឬតំឡើងល្បើន តាមភ្លើងក្រហម និង បៃតង រួចវាស់ក្រសែភ្នែក ដោយបញ្ជាចលនាបង្គោលតូចមួយទៅមុខទៅក្រោយ ធៀបនឹងបង្គោលនឹងមួយទៀត ក្នុងប្រអប់ខ្មៅ ក្នុងប្រអប់នោះប្រដូចនឹងយប់ងងឹត។ ខ្ញុំជាប់ទាំងអស់ តែខ្ញុំឆ្ងល់ថា ខ្ញុំមកប្រឹងបណ្ណបើកបរម៉ូតូ មិនមែនឡានទេ ហេតុអ្វីអោយខ្ញុំធ្វើតេសឡាន ចុងក្រោយទើបខ្ញុំដឹងថា បុគ្គលិកគាត់ច្រឡំ គិតថាខ្ញុំមកប្រលងបណ្ណបើកបរឡាន។ បន្ទាប់ពីតេសទី១មក តេសទីពីរចាប់ផ្តើម គេចង្អុលពណ៌ ហើយសួរយើងពណ៌អ្វី ក្រហម លឿង បៃតង? រួចតេសពណ៌ដដែល ម្តងនេះគេឱ្យខ្ញុំសម្លឹងទៅមុខចំ ហាមកម្រើកកែវភ្នែក រួចគេលើកទង់ពណ៌សងខាង ហើយសួរខ្ញុំអំពីពណ៌ដដែល។ ខ្ញុំធ្វើបាន តែកុំអាលអរ បរាជ័យទី២ ទី៣ កំពង់រង់ចាំ។ បន្ទាប់មកគេហៅពួកខ្ញុំឱ្យមើលវីឌីអូអប់រំ ចំនួន៥ម៉ោង គេមកឆែកឈ្មោះមួយម៉ោងម្តង ខ្ញុំស្ទើរតែពុល។ ម៉ោងប្រហែល ៤ល្ងាច គេហៅខ្ញុំទៅប្រលង ពេលនោះហើយទើបខ្ញុំដឹងថា គេវាយឯកសារប្រលងបណ្ណបើកបរខ្ញុំខុស គេថាខ្ញុំប្រលងឡាន។ ខ្ញុំឱ្យគេកែ រួចប្រលងតាមប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ លទ្ធផលចេញមកហើយ តេន! តេន! ធ្លាក់! ៤៣លើ៥០ 😦 បាក់ទឹកចិត្តអស់រលីង ចំណាយពេលតាំងតែពីព្រឹកដល់ល្ងាច។ មន្ត្រីម្នាក់ចេញកូនក្រដាសមួយសន្លឹកឱ្យខ្ញុំ ដើម្បីមកប្រលងសង។ ខ្ញុំទូរស័ពទៅប្រាប់សិស្សច្បងខ្ញុំ ពីបរាជ័យលើកនេះ 😦 ។
កូនសំបុត្រប្រលងសង
ថ្ងៃបន្ទាប់ថ្ងៃត្រង់ខ្ញុំសុំមេមួយម៉ោងទៀត ទៅប្រលង ម្តងនេះ ខ្ញុំធ្លាក់ទៀត ៤៤ លើ ៥០ 😦 ។ ខ្ញុំដឹងខ្លួនថា ខ្ញុំប្រមាថ មិនអាន មិនត្រួតពិនិត្យសំណួរឱ្យច្បាស់លាស់ ខ្ញុំប្រលងជាភាសាអង់គ្លេស ឈ្មោះជំងឺមួយចំនួនខ្ញុំអត់ចេះ។ ថ្ងៃហ្នឹង ខ្ញុំដោនឡូដតេសជាភាសាអង់គ្លេសមកអាន ជិត១០០ទំព័រ ចៃដន្យខ្ញុំមើលវីឌីអូ យូធូប ពីការប្រលងបណ្ណបើកបរ គេបានណែនាំគេហទំព័រមួយ។ គេហទំព័រនេះ មានសំណួរស្រដៀងទៅហ្នឹង សំនួរចេញក្នុងការប្រលងបណ្ណបើកបរពិត ដូច្នេះហើយខ្ញុំក៏សាកធ្វើវា សាកហើយសាកទៀត ពេលខុសកត់ចំណាំ ហើយសួរខ្លួនឯងថា ហេតុអ្វីខ្ញុំធ្វើរខុស អ្វីជាកំហុស អ្វីជាឬសគល់នៃកំហុស។ ថ្ងៃបន្ទាប់ខ្ញុំមានទំនុកចិត្តច្រើន ការប្រលងចំណាយពេលប្រហែលតែ២០នាទីទេ (ខ្ញុំប្រមាថទៀតហើយ គេឱ្យពេល ៦០នាទី) ខ្ញុំធ្វើបាន ៤៦ លើ ៥០ នៅមានខុស៤ តែមិនអីទេ ខ្ញុំប្រលងជាប់ហើយ។ មន្ត្រីដដែល ចេញកូនលិខិតតូចមួយទៀត ឱ្យខ្ញុំមកប្រលងបើកម៉ូតនាថ្ងៃស្អែក។
កូនសំបុត្រប្រលងបើកម៉ូតូ
ថ្ងៃ១៤ កុម្ភៈ ក្រោកពីដេកម៉ោង ៦ និង ៤៥នាទីដដែល ខ្ញុំបើកម៉ូតូលឿងរបស់ខ្ញុំ ទៅនាយកដ្ឋានខាងលើ (ប្រៈផាដេង) ហុចឯកសារឱ្យមន្ត្រីផ្តល់ព័ត៌មានពិិនិត្យ រួចគេសុំ passport ខ្ញុំ គេអោយទៅអង្គុយចាំនៅកន្លែងប្រលងបើកម៉ូតូឡាន។ ខ្ញុំជួលម៉ូតូគេនៅទីនោះ ព្រោះម៉ូតូខ្ញុំប្រើអង់ប៊្រីយ៉ា ឬ Clutch ខ្ញុំខ្លាចវារលត់ពេលប្រលងបណ្តាលអោយធ្លាក់ ព្រោះទើបរៀនបើក មិនសូវស្ទាត់។ ពួកប្រលងឡានទៅមុន គ្នាមួយហ្វូងជាប់ តែ២-៣នាក់ប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំផ្តើមបុកពោះ។ មួយទៀតមានយុវជនម្នាក់ មកប្រលងសង វាបើកធ្លាក់ផ្លូវ ប្រលងធ្លាក់ គេឱ្យវាមកប្រលងម្ដងទៀត។
ទីលានបើកបរ
បើកទាំងឡាន ប្រលងទាំងម៉ូតូ
ដល់វេនម៉ូតូ ខ្ញុំប្រលងមុនគេ បើកមួយជុំ បើកតាមស្លាកសញ្ញា បើផ្លូវចង្អៀត បើកចាក់ចង្កេះ ខ្ញុំប្រលងជាប់! យ៉េសសសសសស! បន្ទាប់មកគេឱ្យខ្ញុំទៅអង្គុយចាំ គេហៅឈ្មោះទៅបង់លុយ និង ថតរូបបណ្ណបើកបរ។ សម័យកូរ៉ូណា គេអោយខ្ញុំសំអាតដៃនឹងអាលកុល រួចបង់លុយ ១០៥ បាត ៥បាត ថ្លៃឯកសារ ១០០បាត ថ្លៃបណ្ណ។
បង់ប្រាក់តែ ១០៥ បាតទេ
បន្ទាប់មកថតរូប រង់ចាំបន្ទិច គេហៅឈ្មោះឱ្យទៅយកកាត។ នេះគឺជោគជ័យមួយ ក្រោយភាពបរាជ័យរាប់មិនឈ្នះ។ សរុបខ្ញុំត្រូវធ្វើដំណើរទៅនាយកដ្ឋានខាងលើចំនួន ៦ ដង ទំរាំបានបណ្ណបើកបរ មិនទាន់និយាយដល់ការធ្វើដំណើរទៅស្ថានីយ៏ប៉ូលីស និង ស្ថានទូត គ្រប់យ៉ាងសុតតែប្រើពេល។ បេសកកម្មនេះ បានបង្រៀនខ្ញុំច្រើនណាស់ ជាពិសេសនោះគឺ បរាជ័យគឺជាជ័យជម្នះ កាលណាយើងសិក្សាពីវា តែក៏មិនភ្លេចដល់ការតស៊ូ អំណត់ អត់ធន់ផងដែរ។
បាងកក ថ្ងៃទី២៣ កុម្ភៈ ២០២២
ភារម្យ
វាក្យសព្ទទាក់ទងនិងពាក្យ “TEACHING” ខែមេសា 23, 2018
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ, អប់រំ.2 comments
មិនយល់ខ្លួនឯង ពេលខ្លះបើចង់ដឹងអ្វីមួយហើយ បើយល់មិនច្បាស់ ចេះតែមិននៅសុខ តួយ៉ាង បណ្តាវាក្យសព្ទទាក់ទងនិងពាក្យ “TEACHING” វាស្រដៀងគ្នាពេក ធ្វើអោយខ្ញុំច្របូកច្របល់។ ខាងក្រោនេះគឺជាការពន្យល់ក្រៅផ្លូវការ ក្រើនរំលឹកដល់ខ្លួនឯង ដើម្បីអោយឈប់ច្រឡំតទៅទៀត។ អភ័យដល់បងប្អូន ដែលជំនាញខាងនេះ បើខ្ញុំសរសេរពន្យល់ទៅខុស ស្វាគមន៍មតិយោបល់កែលំអ។
| TEACHING APPROACH | TEACHING STRATEGY |
|---|---|
| គ្រិះនៃការបង្រៀន: ការបង្រៀន ដោយយកអ្វីមួយ ជាមូលដ្ឋាន
ឧទាហរណ៍
|
យុទ្ធសាស្ដ្របង្រៀន: គម្រោងបង្រៀន (មេរៀនណាមួយ) ដោយកំណាត់សកម្មភាពសិស្ស និង ចាត់លំដាប់លំដោយ តាមហេតុការ
A plan of action designed to achieve an overall aim. យុទ្ធសាស្ដ្របង្រៀន = វិធីបង្រៀន + តិចនិចបង្រៀន |
| TEACHING METHOD | TEACHING TECHNIQUE |
| វិធីបង្រៀន: ជំហ៊ានផ្សេងៗ ដែលគ្រូបង្រៀនអនុវត្តតាម វិធីនិមួយៗ មានលក្ខណៈពិសេស ហើយចំណានខុសៗគ្នា ឧទាហរណ៍ វិធីបង្រៀនបែបធ្វើអោយមើល ធ្វើអោយសិស្សបានឃើញ ការប្រតិបត្តិពិត ងាយចាំ និង យល់ | តិចនិចបង្រៀន: សិល្បៈឬវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗ ជួយអោយដំណើរបង្រៀនកាន់តែមានគុណភាព និង ប្រសិទ្ធិភាពប្រសើរថែមទៀត
Teachers all over have systems of rewards/punishments for students who comply and exceed or defy and lag behind. If a classroom is becoming distracted a teacher may use the technique of silent reading or shared reading to try to rope them in again. |
ទ្រឹស្តីបទនៃការច្នៃប្រឌិត ខែមេសា 22, 2018
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ, អប់រំ.add a comment
ការច្នៃប្រឌិតគេអាចអោយនិយមន័យថាជាសមត្ថភាព (សូមបើវង់ក្រចក និយាយដល់ ពាក្យថាសមត្ថភាពនៅទីនេះបន្ទិច ជាភាសាអង់គ្លេស = ពាក្យថា ability គេប្រើពាក្យនេះនៅពេលដែលគេចង់និយាយពី Skill ជំនាញ ថ្វីដៃ ឬ Talent ទេពកោសល្យ សមត្ថភាពពិសេស ដែលមានក្នុងខ្លួនមនុស្សម្នាក់ៗ ) បង្កើតគំនិតដើមតំបូង រឺការបង្កើតវត្ថុឬរបស់ថ្មីៗ ដែលមិនចំលងតាមគេ។ នេះរាប់បញ្ចូលទាំងការ ផ្សំបញ្ចូលរវាងស្នាដៃ ដែលមានស្រាប់រួចមកហើយ ឬអាចជាការបន្សុំរវាងវត្ថុ ឬ បណ្តាគំនិតផ្សេងៗ តាមរយៈមធ្យោបាយច្បាស់លាស់ណាមួយ ទៅតាមគោលបំណង ដែលបានកំណត់។ ការច្នៃប្រឌិត មានសមាសភាគសំខាន់ ៣ គឺ មនុស្សច្នៃប្រឌិត ផលិតផលច្នៃប្រឌិត និង ដំណើរការនៃការច្នៃប្រឌិត។
តាមរយៈការសិក្សា ដែលធ្វើឡើងនាពេលថ្មីៗនេះ បានអោយដឹងថា មនុស្សកាន់តែមានភាពច្នៃប្រឌិត នៅពេលគេឈរ ជាជាងអង្គុយ។ ពួកគេបង្កើតគំនិតច្នៃប្រឌិតបានច្រើន ពេលគេកំពុងដើរ។ ជាតួយ៉ាង សង្កេតមើលពួកវាយគ្មិនពូកែៗ ពេលឡើងធ្វើការអត្ថាធិប្បាយម្តងៗ ភាគច្រើនដើរទៅ ដើរមក ឬឈរនិយាយ មិនអង្គុយនៅមួយកន្លែង។ ការសិក្សានេះ បានបោះពុម្ភផ្សាក្នុង ទនិ្ននុប្បវត្តិធ្វើពិសោធន៏ចិត្តវិទ្យា អប់រំ ការចងចាំ និង បញ្ញា (Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition)។ ការសិក្សាធ្វើឡើង ដោយមានអ្នកស្ម័គ្រចិត្តប្រមាណ ២០០នាក់ ដែលតម្រូវ អោយធ្វើតេស ២ ដង។ តេសទី១ ធ្វើនៅពេលឈរ តេសទី២ ធ្វើឡើងនៅពេលដើរ។ លទ្ធផលបានបង្ហាញអោយដឹងថា ៨១ភារយ នៃអ្នកចូលរួម ផលនៃភាពច្នៃប្រឌិតរបស់គេកាន់តែប្រសើរឡើង នៅពេលពួកគេដើរ ។ កំរិតនៃភាពច្នៃប្រឌិត ត្រូវបានវាស់តាមរយៈ តេសផ្ទាល់មាត់។ ចំលើយតបតេសច្នៃប្រឌិត ត្រូវបានកំណត់ថា ជាការតប ដែលសមហេតុសមផល ហើយមិនចំលងតាមតាមគេ (តេសនេះមិនដែលប្រើ ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវដទៃឡើយ)។
មនុស្សច្នៃប្រឌិត
មនុស្សច្នៃប្រឌិតជាទទូទៅ ជាមនុស្សប្រកបទៅដោយថាមពល និង ពោពេញដោយគំនិត។ បុគ្គលនេះ មានលក្ខណៈពិសេស ដោយតែងតែចង់ស្ថាបនាខ្លួនឯងជានិច្ច មានសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហាលំបាកៗ សមត្ថភាពនេះកើតឡើងដោយធម្មជាតិ ជាអ្នកគិតបែបផ្តូរទិសដៅ (Divergent Thinking) បើកចំហរទទួលយកបទពិសោធន៏ថ្មីៗ តស៊ូ និង ពូកែធ្វើការ។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីទាញយកទិន្នន័យភាពច្នៃប្រឌិតរបស់មនុស្ស។ អ្នកស្រាវជា្រវ Chavez-Eakle, Lara និង Cruz បានរកឃើញថា មនុស្សច្នៃប្រឌិត ជាមនុស្សធ្វើការរុករកស្រាវជ្រាវ ពេលគេពើបប្រទះ អ្វីដែលថ្មីស្រឡាង ជាមនុស្សសុទិដ្ឋិនិយម មានភាពអត់ធន់ ចំពោះអ្វីដែលមិនប្រាកដប្រជា ហើយព្យាយាមធ្វើតាមគោលបំណង យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់។ Martindale et al. រកឃើញថា មនុស្សដែលមានភាពច្នៃប្រឌិតខ្ពស់ ជាមនុស្សដែលមានប្រតិកម្មតបតរ ចំពោះកត្តាជំរុញផ្សេងៗ (stimulation)។ ទោះជាតេសគំនិតច្នៃប្រឌិតរបស់ Torrance (TTCT)) តេសលើសក្តានុពល នៃភាពច្នៃប្រឌិតក៏ពិតមែន តែតេសនេះក៏បានផ្តល់នូវ តួវាស់ភាពច្នៃប្រឌិត និង ផ្តល់ពិន្ទុលើប្រភេទផ្សេងៗនៃភាពច្នៃប្រឌិត ដូចជា ភាពស្ទាតជំនាញ ភាពឥតយកលំនាំតាមគេ ការបរិយាយលំអិត និង ភាពបត់បែន។ ភាពស្ទាតជំនាញ សំដៅដល់ចំនួនសរុបគំនិតមានន័យ ដែលបានបង្កើត ឯភាពឥតយកលំនាំតាមគេ សំដៅដល់ ភាពកម្រនៃការឆ្លើយតប ការបរិយាយលំអិតសំដៅដល់ ភាពលំអិតនៃការឆ្កើយតប ចុងក្រោយ ភាពបត់បែន សំដៅដល់ ចំនួនក្រុមផ្សេងៗនៃការឆ្លើយតប។ អ្នកអប់រំត្រូវតែធ្វើការកត់សំគាល់ ក៏ដូចជាស្ថាបនា សក្តានុពលនៃភាពច្នៃប្រឌិតរបស់សិស្សខ្លួន ហើយយកវាទៅគិតវិភាគ ពិចារណា នៅពេលបង្កើតកម្មវិធីបង្រៀនផ្សេងៗ។
អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ អ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនបានខិតខំស្រាវជ្រាវ ពីវិធីសាស្រ្តនៃការគិតរបស់អ្នកប្រាជ្ញល្បីល្បាញជាច្រើនដូចជា អាញស្តាញ ដាវីន និង ម៉ូហ្សាដ។ មនុស្សជាច្រើនគិតដល់លទ្ធផល នៅពេលរដោះស្រាយបញ្ហា។ គេជ្រើសរើសវិធីគិតដល់លទ្ធផលទុកជាមុន តាមរយៈបទពិសោធន៏ដើម ដែលធ្លាប់មាន ហើយច្រានចោល បទពិសោធន៏មនុស្សដទៃ។ ផ្ទុយមកវិញអ្នកប្រាជ្ងល្បីៗ រៀបរាប់ខាងលើ ជាអ្នកគិតបែប កអោយកើតជាផល។ នៅពេលជួបបញ្ហា គេពិចារណាលំអិត ដល់មធ្យោបាយផ្សេងៗដើម្បីដោះស្រាយវា។ ភាគច្រើនពួកគេមានទំនោ គិតឃើញ ដំណោះស្រាយពិសេសថ្មីមានតែមួយ ហើយខុសប្លែកពីធម្មតា។ ជាឧទាហរណ៍ គេមានសមត្ថភាពអាចបង្ខំ អោយមានទំនាក់ទំនង រវាងកម្មវត្ថុដែលមិនស្មើគ្នា។ លីអូណាដូ ដាវីនស៊ី (Leonardo da Vinci អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត និង វិចិត្រករដ៏ល្បីល្បាញ) ភ្ចាប់សំលេង និង រលក រហូតមនុស្សគ្រាប់គ្នា ទទួលស្គាល់គាត់ថា ជាអ្នករកឃើញ រលកសំលេង។ អាល់ប៊ឺត អាញស្តាញ (Albert Einstein) មិនមែនជាបង្កើតទស្សនៈម៉ាស (m) ឬ ថាមពល (E) និង ល្បឿនពន្លឺ (c)ទេ តែគាត់ជាអ្នកផ្សំបញ្ចូលរបស់ទាំងបីនេះ ទៅជារបស់មួយថ្មីស្រឡាង ពោលគឺបង្កើតសមីការថាមពល E=mc2។ អ្នកគិតច្នៃប្រឌិតល្បីៗ ជាអ្នកពូកែក្នុងការបង្កើតរបស់ផ្សេងៗ ហើយអាចស្រម៉ៃជារូបភាព ទៅតាមគំនិតរបស់គេ ដោយរយៈមធ្យោបាយផ្សេងៗ។ ថូម៉ាស អេឌិហ្សិន (Thomas Edison) បង្កើតអំពូលភ្លើង ជាអ្នកច្នៃប្រឌិតដ៏ពូកែនៃការបង្កើតម្នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកច្នៃប្រឌិតផ្សេងទៀត នាសតវត្សទី១៩។ ម៉ូហ្សាដ (Wolfgang Amadeus Mozart) បានរៀបចំតាក់តែងបទភ្លេងជាច្រើនបទ។ គាត់ចាប់ផ្តើមនិពន្ធបទភ្លេង មីញូអេត (minuets បទភ្លេងសំរាប់ការរំាបែបយឺតៗនាសតវត្សទី១៧ និង ១៨) តាំងពីអាយុ ៥ ឆ្នាំ និង ស៊ីមហ្វឺនី (symphonies បទភ្លេងលេងជាវង់ដូតន្ត្រី) នៅអាយុ ៩ ឆ្នាំ។ អាញស្តាញ ដាវីនស៊ី កាលីឡេ និងអ្នកប្រាជ្ងដទៃទៀត មានភាពបត់បែន នៃការគិត ពោលគឺអាចបញ្ចេញគំនិតតាមរយៈ ដ្យាក្រាម ផែនទី ក្រាបផ្សេងៗ ឬតាមរយៈការគូសរូបភាពធម្មតាៗ បន្ថែមទៅលើមធ្យោបាយតាមបែបគណិត ឬផ្ទាល់មាត់។
ផលិតផលច្នៃប្រឌិត
ផលិតផលច្នៃប្រឌិត គឺសំដៅដល់របស់ណា ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ដូចជាសៀវភៅបោះពុម្ភថ្មី បទចំរៀង រីការបង្កើតថ្មី។ វាអាចជា ល្បែងលេង ប្រឌិតឡើងដោយក្មេងៗ ឬ រូបមន្តនំ ដែលស្រ្តីមេផ្ទះបង្កើតឡើង។ ឧទាហរណ៍ដទៃទៀត ដូចជា ល្ខោន បង្កើតដោយ វីលលៀម ហ្សេកស្បៀ ឬ ទ្រឹស្តីបទ General Relativity របស់អាញស្តាញ។ ផលិតផលដូចជា ការបោះពុម្ភ ការងារសិល្បៈ និងការតែងតន្រ្តី ត្រូវបានមនុស្សដទៃទៀតយកទៅពិចារណា ជាទូទៅតាមរយៈ ការប្រើប្រាស់ការយល់ឃើញ និងការកាត់សេចក្តី។ ហេតុនេះហើយ បានជារបស់ច្នៃប្រឌិតមួយចំនួន ឧទាហរណ៍រូបគំនូររបស់ ម៉ៃឃើល អេនជេលឡូ នៅតែល្បីល្បាញដល់សព្វថ្ងៃ ខណៈពេលដែល ស្នាដៃសិល្បៈដទៃទៀត សឹងតែគ្មានមនុស្ស ដាក់ភ្នែកទៅមើល។
ដំណើរការច្នៃប្រឌិត
ដំណើរការច្នៃប្រឌិត ផ្តើមពីមនុស្សច្នៃប្រឌិត និងបញ្ចប់ដោយ ផលិតផលច្នៃប្រឌិត។ វារួមបញ្ចូលទាំងគំនិត និង ការប្រតិបត្តិ ដើម្បីបង្កើតរបស់ថ្មីមិនចំលងគេ។ សៀវភៅ ខេមប្រ៊ិជ ក្បួនខ្នាតនៃការច្នៃប្រឌិត (Cambridge Handbook of Creativity) ធ្វើការសរុបទ្រឹស្តីការច្នៃប្រឌិតចំនួន ១០ ទ្រឹស្តី ដូចខាងក្រោមនេះ។ ទ្រឹស្តីបទនៃការស្ថាបនា (Developmental Theory) ពោលថា ការច្នៃប្រឌិត ប្រើពេលយូរដើម្បីបង្កើតឡើង។ ផ្តើមពីសក្តានុពលនៃការច្នៃប្រឌិត នាំទៅដល់ផលសំរេចនៃការច្នៃប្រឌិត ដែលជាលទ្ធផលប្រតិកម្មការតបតរ រវាងបុគ្គល និង វត្ថុជុំវិញ (ក្រុមគ្រួសារ ទីកន្លែងជុំវិញខ្លួន ។ល។)។ ទ្រឹស្តីបទចិត្រមាត្រ (Psychometric Theory) វាស់ការច្នៃប្រឌិតតាមរយៈ ភាពទុកចិត្តបាន និង សុពលភាពនៃផលិតផលច្នៃប្រឌិត។ វាមិនពាក់ព័ន្ធទៅហ្នឹង កម្រិតភាពឆ្លាត (IQ) នោះទេ តែវាយកចិត្តទុកដាក់លើខ្លួនផលិតផលផ្ទាល់។ ទ្រឹស្តីបទសេដ្ឋកិច្ច (Economic Theories) ចាប់អារម្មណ៏លើគំនិតច្នៃប្រឌិត និង ឥរិយាបទ ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីកន្លែងការងារ និង សេដ្ឋកិច្ច។ ទ្រឹស្តីបទដំណាក់កាល និង អង្គប្រកប (Stage and Component Theories) ការសំដែងអារម្មណ៏តាមទឹកមុខ ដំណើរការតាមរយៈ ស៊េរីដំណាក់កាល ដូចជា ដំណាក់កាលរៀបចំ ដំណាក់ការបង្កើតគំនិត និងដំណាក់កាលពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់។ ទ្រឹស្តីបទបញ្ញា (Cognitive Theories) អាចយល់ពីការគិតរបស់មនុស្សច្នៃប្រឌិតបាន ដោយពួកគេប្រើប្រាស់ ការគិតបែប Remote Association (ការគិតដោយព្យាយាមស្វែងរក ទំនាក់ទំនងរយៈឆ្ងាយៗ នៃរបស់អ្វីមួយ ឧទាហរណ៍ គេអោយពាក្យបីម៉ាត់ រូចយើងត្រូវរកពាក្យ ទី៤ ដែលទាក់ទងនឹងពាក្យបីម៉ាត់នេះ Cheese-Ocean-Sky ពាក្យទី៤ គឺ Blue ព្រោះ Blue Cheese, Blue Ocean and Blue Sky) ប្រើប្រាស់ការគិតបែប divergent (នៅពេលដែល គំនិតផ្លាស់ទីទៅកាន់ទិសដៅផ្សេងៗ បែកចេញ) និង ការគិតបែប convergent (នៅពេលដែល គំនិតរួមប្រសព្វក្លាយជាចំលើយត្រឹមត្រូវមួយ រួមចូល) ប្រើប្រាស់ការបន្សំក្របការគិតផ្សេងៗ និង ដំណើរការអភិបញ្ញា Metacognition (ខ្ញុំមានការលំបាកក្នុងការប្រែពាក្យ Metacognition នេះជាភាសាខ្មែរ តែសូមពន្យល់ន័យវា Metacognition សំដៅដល់ សមត្ថភាពរបស់បុគ្គលម្នាក់ដល់ដំណើរការការគិតរបស់គេ គេដឹងថាអ្វីដែលសមប្រកបជាមួយការរៀនសូត្រគេ រហូតអាចជ្រើសរើសវិធីសាស្រ្តរៀនសូត្រ, រៀបចំគំរោង និង គ្រប់គ្រងខ្លួនឯង រួចអាចវាយតំលៃការសិក្សារៀនសូត្រខ្លួនឯងបាន)។ ទ្រឹស្តីបទការដោះស្រាយបញ្ហា និង មូលដ្ឋានលើអ្នកជំនាញ (Problem Solving & Expertise-Based Theory) ផ្តល់ផល កើតបានជាដំណោះស្រាយ ប្រកបដោយការច្នៃប្រឌិត ឆ្លើយតបចំពោះបញ្ហាដែលមិនច្បាស់លាស់។ វាពឹងផ្អែកលើ ការប្រើប្រាស់ដំណើរការដែលមានហេតុផល និង វិធីសាស្រ្ត ដែលមានមូលដ្ឋានគ្រឺះ លើអ្នកជំនាញការ របស់បុគ្គលណាម្នាក់។ ទ្រឹស្តីនេះសំដៅដល់ ការរុករកបញ្ហា ជាទីកន្លែង ដែលមនុស្សប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តស្វែងរកដ៏សកម្ម ដើម្បីធ្វើការកំណត់ប្រភពនៃបញ្ហា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា។ ទ្រឹស្តីបទនៃការវិវឌ្ឍន៍ កើតឡើងនៅពេលគំនិតត្រូវបានរួមបញ្ចូល ដោយភាពងងឹតងងល់ (ការរួមគ្នានៃឧកាស)។ ការរួមបញ្ចូល ដែលគួរអោយចាប់អារម្មណ៏បំផុត ត្រូវបានរក្សាទុក ដោយមានចេតនាបង្កើតទៅជាផលិតផលច្នៃប្រឌិត រួចត្រូវបានកាត់សេចក្តីដោយមនុស្សដទៃទៀត។ ទ្រឹស្តីបទសិក្សាលើទ្រង់ទ្រាយនិងលក្ខណៈ ពិចារណាដល់ ភាពខុសគ្នានៃបុគ្គម្នាក់ៗ ដូចជាបុគ្គលិកលក្ខណៈនៃអ្នកបង្កើត, ទំលាប់ការងារ និងជម្រើសការងារ។ ទ្រឹស្តីបទចុងក្រោយក្នុងសៀវភៅនេះ មានឈ្មោះថា ប្រព័ន្ធ។ វិធីសាស្រ្តនេះ វាយតំលៃការច្នៃប្រឌិត ថាជាលទ្ធផលនៃ ប្រព័ន្ធដ៏ស្មុគស្មាញមួយ ដែលមានទំនាក់ទំនងនឹង អង្គប្រកបរង ដទៃទៀត (តួយ៉ាង តួចំណេះដឹងដែលកើតមានឡើងនៅពេលពិសេសណាមួយ ត្រូវតែមានការចូលរួមពីបុគ្គលផ្សេងៗ ។ល។)
ម៉ូឌែលជាច្រើនត្រូវបានគេបង្កើតឡើង ដើម្បីពន្យល់ពីដំណើរការនៃការច្នៃប្រឌិត។ ភាគច្រើននៃម៉ូឌែលទាំងនោះ បញ្ចូលជំហ៊ានផ្សេងៗ ព្រមការណែនាំដ៏សារៈ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ គេមិនគួរប្រើប្រាស់វាដោយតឹងតែងពេកនោះទេ។ ម៉ូឌែលល្បីល្បាញមួយ ត្រូវបានស្នើរដោយ ក្រាហាម វ៉ាឡាស (Graham Wallas) ក្នុងឆ្នាំ 1926។ គាត់ជឿថា ការគិតច្នៃប្រឌិត កើតឡើងដោយ ៤ ដំណាក់កាល: ដំណាក់ការរៀបចំ (កំណត់បញ្ហា) ដំណាក់កាលបង្ករបង្កើត (បញ្ឈប់ឬដាក់បញ្ហាចោលមួយឡែកសិន) ដំណាក់កាលត្រាស់ដឹង (វេលាសំខាន់មួយ នៅពេលគំនិតផុសចេញមក) និងដំណាក់កាលពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់ (ពិនិត្យពិច័យគំនិតថ្មី)។ ដំណាក់កាលបង្ករបង្កើត និង ដំណាក់កាលត្រាស់ដឹង ណែនាំយើងអោយដឹងថា ការគិតច្នៃប្រឌិតជាដំណើរចិត្តការអឌ្ឍសម្បជញ្ញៈ (subconscious mental)។ ផ្ទុយពីជំនឿនេះ ភឺគីន (Perkins) យល់ឃើញថា ដំណើរការចិត្តអឌ្ឍសម្បជញ្ញៈ នៅពីក្រោយរាល់ការគិតទាំងអស់ ដូចនេះហើយវាគ្មានតួនាទីពិសេសអ្វីក្នុងការគិតច្នៃប្រឌិតនោះទេ។ ខណៈពេលដែលម៉ូឌែលទាំងអស់បង្ហាញខ្លួន ពួកវាភាគច្រើនបញ្ចូលជំហ៊ានផ្សេងៗ ជាមួយប្រធានបទទូទៅនៃការសំយោគ ការវិភាគ និងវាយតំលៃ (ជាកំរិតការគិតជាន់ខ្ពស់)។
ការគិតបែបច្នៃប្រឌិតជួយជំរុញចម្ងល់ និង ប្រើប្រាស់ជំនាញនៃ ភាពស្ទាតជំនាញ ភាពឥតយកលំនាំតាមគេ ការបរិយាយលំអិត និង ភាពបត់បែន (ដូចដែលបានដាក់ជាក្រុមក្នុង តេសគំនិតច្នៃប្រឌិតរបស់ Torrance)។ វាញ៉ាងអោយភាពរុករក ស្វែងរកទំនាក់ទំនង សាងគំនិតថ្មីឥតយកលំនាំតាមគេ និង គំនិតច្រើនយ៉ាង។ គំនិតទាំងនោះ ក្រោយមកត្រូវបានវាយតំលៃដោយ ការគិតបែបដិតដល់ ដែលមានទំនាក់ទំនងដល់ កត្តនិងហេតុផល។
ការគិតច្នៃប្រឌិត ដែលជាផ្នែកមួយនៃការគិតរបស់មនុស្ស អាចធ្វើការអធិប្បាយតាមវិធីដ៏សមញ្ញ ដោយប្រើ ម៉ូឌែលបញ្ញាគូថខ្យងរបស់ អ៊ីប៊ើត (Ebert’s Cognitive Spiral Model)។ ម៉ូឌែលនេះ មានម៉ូឌែលនៃគំនិតចំនួន ៥ពោលគឺ គំនិតទទួលដឹង គំនិតច្នៃប្រឌិត គំនិតបង្ករបង្កើត គំនិតអភិបញ្ញា (metacognitive) និងគំនិតទង្វើ។ ម៉ូឌែលនៃគំនិតទាំងនេះ កកើតតាមលំដាប់លំដោយ តាមគន្លងគូថខ្យង។ គំនិតទាំងនេះ កើតហើយកើតទៀត តែវាមិនត្រលប់ទៅកាន់ចំណុចដែលវាផ្តើមវិញទេ។
ក្នុងជំហ៊ានគំនិតទទួលដឹង ខួរក្បាលធ្វើការចាប់យក ព័ត៌មានខាងក្រៅ (តួយ៉ាងក្លិនផ្កា) ហើយធ្វើការបកប្រែវាទៅជាលំហូរថាមពលគីមីប្រសាទ។ ជំហ៊ានបន្ទាប់មកគឺ គំនិតច្នៃប្រឌិត។ ជំហ៊ាននេះធ្វើការស្វែងរកបែបផែន និង ទំនាក់ទំនងរវាង ការទទួលដឹង និង ចំណេះដឹងមនុស្ស។ ចំណេះដឹង ឬ បទពិសោធន៏ដើម ដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹង ព័ត៌មានថ្មីដែលទទួលបាន ត្រូវបានរុករក ក្នុងការចង់ចាំរយៈវែងរបស់មនុស្ស ។ ឧបម៉ាថា មានសំលេងកណ្តឹងរោទិ៍ នៅពេលនោះ គំនិតច្នៃប្រឌិតមនុស្សក៏ផ្តល់នូវប្រភពនៃសំលេង ដូចជាសំលេងកណ្តឹងទ្វា រឺសំលេងទូរស័ព្ទរោទិ៍។ នៅក្នុងជំហ៊ានគំនិតបង្ករបង្កើត ព័ត៌មានដែលបានមកពី ជំហ៊ានគំនិតច្នៃប្រឌិត ក៏រួមគ្នាក្លាយជាផលិតផលមួយ (តួយ៉ាងសំលេងទូរស័ព្ទរោទិ៍)។ បន្ទាប់មកជំហ៊ានអភិបញ្ញា (metacognitive)(ឬហៅថាជំហ៊ានការគិតបែបដិតដល់) ជាអ្នកវាយតំលៃផលិតផលនេះ។ ប្រសិនបើផលិតផលនេះត្រូវបានគេរកឃើញថា ជាដំណោះស្រាយមួយដែលអាចទទួលយកបាន នោះវានឹងត្រូវបានមនុស្សសំដែងចេញមក (ក្នុងជំហ៊ានចុងក្រោយនៃម៉ូឌែល) តាមរយៈការនិយាយ ឬ ការសសេរ។ ទោះយ៉ាងណាបើគេមិនទទួលយកបាន នោះដំណើរការទាំងមូលនឹងចាប់ផ្តើមធ្វើម្តងទៀត (តែផ្លាស់ប្តូរចំណុចផ្តើម)។
ឯកសារយោង
1. Barry, D. M., & Kanematsu, H. (2006). International program to promote creative thinking in chemistry and science. The Chemist, 83(2), 10–14.
2. Study: A Stroll Helps Creative Thinking, Watertown Daily Times, A2 (May 4, 2014).
3. Anderson, H. (1959). Creativity in Perspective. In Creativity and Its Cultivation (pp. 236– 242). New York: Harper Brothers.
4. Chavez-Eakle, R. A., Lara, M. C., & Cruz, C. (2006). Personality: a possible bridge between creativity and psychopathology. Creativity Research Journal, 18(1), 27–38.
5. Martindale, C., Anderson, K., Moore, K., & West, A. N. (1996). Creativity, oversensitivity and rate of habituation. Personality and Individual Differences, 20, 423–427.
6. Torrance, E. P. (1990). Torrance Tests of Creative Thinking. Bensenville: Illinois. Scholastic Testing Service.
7. http://www.Stmary.ws/highschool/physics/sound_1.htm.
8. Landon, H.C. (1992). Mozart, wolfgang, amadeus. In Lexicon Universal Encyclopedia (pp. 628–629). Lexicon Publications, Inc.
9. Kozbelt, A., Beghetto, R.A., & Runco, M.A. (2010). Theories of creativity. In: J. C. Kaufman, & R. J. Sternberg (Eds.) The Cambridge Handbook of Creativity (pp. 20–47). New York: The Cambridge University Press.
10. Wallas, G. (1926). The Art of Thought. New York: Harcourt Brace.
11. Perkins, D. N. (1981). The Mind’s Best Work. Cambridge, MA: Harvard University Press.
12. Ebert, E. (1994). The Cognitive spiral: creative thinking and cognitive processing. Journal of Creative Behavior, 28(4), 275–290.
នៅពីក្រោយការបន់ស្រន់ ខែមេសា 9, 2017
Posted by ភារម្យ in ចំណេះដឹងទូទៅ.2 comments
ផ្ទុយពីការគិតរបស់មនុស្សជាច្រើន មិនមែនដោយសារព្រះ ឬ របស់សក្ដិសិទ្ធទេ ជាអ្នកតបស្នង ឬ ឆ្លើយតបអ្វី ដែលមនុស្សបានអធិដ្ឋាន បន់ស្រន់។ មនុស្សត្រូវបានឆ្លើយតប នូវរូបភាពស្រមើស្រម៉ៃ រឺ គំនិតដែលពួកគាត់បានគិតក្នុងខួរក្បាលរបស់ពួកគេ។ ច្បាប់នៃជំនឿ ដែលកំពុងដំណើរការ វាជាមូលដ្ឋានគ្រិះ របស់គ្រប់សាសនាៗលើសកលលោក។ វាជាវិចារណញ្ញាណដ៏សំងាត់ ដែលត្រូវបានគេលាក់ទុក ក្នុងសច្ចភាពនៃចិត្តវិទ្យារបស់គេ។
ព្រះពុទ្ធសាសនា, គ្រិស្តសាសនា, សាសនាឥស្លាម ឬសាសនារបស់ពួកជ្វីស តែងឆ្លើយតបទៅតាមអ្វី ដែលសាសនិកបានបន់ស្រន់ ហើយប្រសិទ្ធភាពនៃការបន់ស្រន់ ក៏វាអាស្រ័យទៅតាមទំហំខុសគ្នា នៃជំនឿ ដែលគេកំណត់។ ចំលើយគឺថា វាមិនមែនអាស្រ័យទៅតាម លទ្ធិ, សាសនា, អង្គការ, ពិធីកម្មសាសនា, ពិធីបុណ្យផ្សេងៗ, សូត្រមន្ដ, មន្តគាថា, បូជាយញ្ញ ឬ ចង្ហាន់ ដង្វាយ នោះទេ ពោលវាបណ្តាលពីមួលហេតុតែមួយគត់គឺមនុស្សព្រមបើចំហរ ទទួលយកនូវជំនឿឬ ការគិត ដែលគេបានបន់ស្រន់ទៅ។
ច្បាប់នៃជិវិត គឺច្បាប់នៃជំនឿ។ ជំនឿអាចធ្វើការសរុបយ៉ាងសង្ខេប វាជាគំនិត ក្នុងខួរក្បាលមនុស្សនោះឯង។ នៅពេលមនុស្ស គិត មានអារម្មណ៏ ហើយជឿលើអ្វីមួយ វាកំពុងឆ្លុះបញ្ចាំងពី សតិ ឬ រាងកាយ ហើយនឹង ស្ថានភាពនៃជិវិតរបស់ពួកគេ។ តិចនិច ឬវិធីសាស្រ្ត ដែលមានមូលដ្ឋានគ្រិះ លើការយល់ថា អ្វីដែលអ្នកធ្វើ ហេតុអ្វីបានជាអ្នកធ្វើវា? វានឹងជួយអ្នកនាំមកនូវ រឿងរ៉ាវល្អៗក្នុងជិវិត តាមរយៈការបដិកម្មនៃអនុសម្បជញ្ញៈ ឬ អឌ្ឍសម្បជញ្ញៈ (subconscious)។ ជាពិសេស ការឆ្លើយតបអ្វី ដែលមនុស្សបានអធិដ្ឋាន បន់ស្រន់ ពោលគឺវាបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា អ្វីដែលចិត្តមនុស្ស កំពុងត្រូវការ។
ស្វាគមន៍មកកាន់ប្លកភារម្យ 