ស្វាគមន៍មកកាន់ប្លកភារម្យ

ប្រពន្ធកូនឆាវឆាវ ខែ​កុម្ភៈ 9, 2023

ម្សិលមិញខ្ញុំបានសរសេរអត្ថបទមួយទាក់ទងនឹងកូនស្រីឆាវឆាវ។ ថ្ងៃនេះសូមលើកយក រឿងរ៉ាវបន្ទិចបន្ទួចទាក់ទងនិងប្រពន្ធរបស់ឆាវឆាវមករៀបរាប់។ ដូចដែលបងប្អូនចូលចិត្តរឿងសាមកុកបានដឹងរួចមកហើយ តាមរយៈសៀវភៅប្រលោមលោក ឆាវឆាវជាមនុស្សដែលត្រេចត្រអាលនឹង កំណាព្យសិល្បះតន្ត្រី។ ម្យ៉ាងសង្គមសម័យបុរាណ ស្ត្រីពុំសូវបានលើកតម្កើងអោយមានសិទ្ធិស្មើបុរស។ ក្នុងរឿងសាមកុកបុរសដែលមានឥទ្ធិពល ច្រើនមានប្រពន្ធច្រើន។ វាពិតជាមានការលំបាកខ្លាំងណាស់ ក្នុងការកំណត់ឱ្យប្រាកដទាក់ទងនឹងរឿងរ៉ាវកូនប្រពន្ធឆាវឆាវ នេះក៏ព្រោះតែពុំមានឯកសារគ្រប់គ្រាន់ ព្រោះរឿងសាមកុកនេះបានកើតឡើងជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ម្យ៉ាងតាមរយៈឯកសារដែលមាន ក៏មានការភាន់ច្រឡំរឿងកាលបរិច្ឆេទទៀតសោត ជាពិសេសឆ្នាំកំណើត។ ខាងក្រោមនេះគឺជាព័ត៌មានទាក់ទងនឹងប្រពន្ធកូនរបស់ឆាវឆាវ:

ប្រពន្ធតំបូងរបស់ឆាវឆាវ គឺអ្នកស្រីទីង គ្មានកូន

ប្រពន្ធចុងធំ (ហ្វូយិន) អ្នកស្រីលាវ មានកូនប្រុសពីរនាក់ ឆាវអាង និង ឆាវសួ កូនស្រីម្នាក់

ក្រោយអ្នកស្រីលាវស្លាប់ និង អ្នកស្រីទីងផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយឆាវឆាវៗ ប្រពន្ធក្រោយត្រូវបានតែងតាំងជាប្រពន្ធដើមឬស្របច្បាប់ម្តងទៀត

អ្នកស្រីពាន (ប្រពន្ធដើមជាថ្មី) មានកូនប្រុសបួននាក់ ឆាវភី ឆាវចាង ឆាវចឺ និង ឆាវស្យុង

ប្រពន្ធចុងធំ (រាប់ជាថ្មី) អ្នកស្រីហ័ន មានកូនប្រុសបីនាក់ ឆាវឆុង ឆាវជី និង ឆាវយី

ប្រពន្ធចុងធំ អ្នកស្រីទូ មានកូនប្រុសពីរនាក់ ឆាវលីន (ឬឆាវប៉ាវ) និង ឆាវកាន់ កូនស្រីម្នាក់ក្រោយមកក្លាយជារាជបុត្រីកៅឆឹង

ប្រពន្ធចុងធំ អ្នកស្រីឈីន មានកូនប្រុសពីរនាក់ ឆាវស័ន និង ឆាវជីន

ប្រពន្ធចុងធំ អ្នកស្រីអ៊ីន មានកូនប្រុសម្នាក់ឆាវជី និងកូនស្រីម្នាក់ក្រោយមកក្លាយជារាជបុត្រីជីនស៊ែង

ប្រពន្ធចុង (ពុំបានបញ្ជាក់ពីឋានៈ) អ្នកស្រីចិន មានកូនប្រុសម្នាក់ឆាវកាន (ឬឆាវឡាង)

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីស៊ុន មានកូនប្រុសបីនាក់ ឆាវជឺសាង ឆាវពែវ និងឆាវជឺឈី

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីលី មានកូនប្រុសបីនាក់ ឆាវជឺចឹង ឆាវជឺជឹង ឆាវជឺជីង

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីចូវ មានកូនប្រុសម្នាក់ ឆាវជីន

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីលាវ មានកូនប្រុសម្នាក់ ឆាវជឺជី

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីសុង មានកូនប្រុសម្នាក់ ឆាវហ៊ួយ

ប្រពន្ធចុងតូច អ្នកស្រីចាវ មានកូនប្រុសម្នាក់ ឆាវម៉ៅ

*សូមបញ្ជាក់ថាឈ្មោះកូនឆាវឆាវជាន់គ្នាច្រើន

កូនស្រីឆាវឆាវ ខែ​កុម្ភៈ 7, 2023

និយាយដល់រឿងសាមកុក បងប្អូនដែលចូលចិត្តអាន ឬ មើលរឿងភាគ ប្រាកដជាមានបញ្ហាស្រដៀងនឹងខ្ញុំដែរ ពោលគឺមានតួអង្គច្រើនក្នុងរឿងនេះដែលជាហេតុធ្វើឱ្យមានការលំបាកក្នុងការចងចាំឈ្មោះតួអង្គ។ និយាយដល់ឆាវឆាវ មានឯកសារតិចតួចណាស់ដែលនិយាយដល់កូនស្រីរបស់គាត់ លើកលែងតែឈុតឆាកសំខាន់ៗដែលបានសរសេរឡើងក្នុងប្រលោមលោករបស់លួគ័នចុង ឬរឿងភាគដែលគេបានថត។ ថ្ងៃនេះខ្ញុំសូមសរសេររៀបរាប់រឿងរ៉ាវបន្ទិចបន្ទួចទាក់ទងនឹងរឿងរ៉ាវឯកជនរបស់ឆាវឆាវ ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាមេដឹកនាំបែបប្រាកដនិយមម្នាក់  រឿងរ៉ាវទាក់ទងនិងបណ្តាកូនស្រីរបស់គាត់មានដូចខាងក្រោមនេះ។

ក្រោយពីបានបានបញ្ជាឱ្យស្តេចសៀនដកហូតដំណែងមហេសីហ្វូ ឆាវឆាវបានបញ្ជាឱ្យឈឺលីទៅសម្លាប់នាង។ ខណៈពេលដែលឈឺលីនៅក្បែរស្តេចសៀន ហ័ស៊ីនបានបញ្ជូនទ័ពទៅដំណាក់មហេសីហ្វូ ដើម្បីចាប់នាង។ តែនាងបិទទ្វារហើយព្យាយាមពួនក្នុងជញ្ជាំង តែពួកទាហានបានចាប់កន្ត្រាក់នាងចេញមកវិញ។ ពួកទាហានបណ្តើរនាងកាត់ព្រះពន្លាដែលស្តេចសៀនគង់ជាមួយឈឺលី មហេសីហ្វូយំសោកបោកខ្លួន អង្វរឱ្យព្រះស្វាមីនាងជួយ។ ស្តេចសៀនបានត្រឹមតែតបទៅនាងថា “ព្រះអង្គពុំដឹងថា ពេលណាទើបដល់វេនព្រះអង្គទេ (វេនដែលត្រូវឆាវឆាវយកទៅសម្លាប់)” រួចងាកទៅរកឈឺលីហើយពោលថា “នៅក្រោមមេឃលើដី លោកម្ចាស់ឈឺ រឿងនេះកើតឡើងដោយរបៀបណា?” ក្រោយពេលអតីមហេសីបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងគុកដំណាក់ស្រីស្នំ កូនទាំងពីររបស់នាងមានជាមួយព្រះចៅសៀន ត្រូវបានគេសម្លាប់ ចំណែកម្តាយនាងអ្នកស្រីយ៉ីងនិងញាតិមិត្តត្រូវបានគេនិរទេស។

និយាយដល់តំណែងមហេសី ពេលនោះវានៅទំនេរ ជាហេតុមានភាពងាយស្រួលដល់ឆាវឆាវដែលត្រៀមខ្លួនជាស្រេចដើម្បីរកអ្នកជំនួសមហេសីដែលបាត់បង់ឋានៈ។ ក្នុងឆ្នាំ ២១៣ ឆាវឆាវបានបញ្ជូនកូនស្រីខ្លួនបីនាក់ មានឈ្មោះថា ឆាវសៀន ឆាវជា និង ឆាវហ័ ទៅក្នុងដំណាក់ស្រីស្នំព្រះចៅសៀន។ ដើមឆ្នាំ ២១៤ ស្ត្រីទាំងបីនាក់ទទួលតំណែងជាស្នំ។ ក្នុងឆ្នាំ ២១៥ តិចជាងពីរខែក្រោយការទំលាក់តំណែងមហេសីហ្វូ កូនស្រីឆាវឆាវទី២ ឆាវជា ត្រូវបានតែងតាំងជំនួសមហេសីហ្វូ។ ទិន្នន័យម្តាយរបស់នារីទាំង៣ពុំត្រូវបានគេស្គាល់ ហើយគេពុំបានដឹងទេថា តើពួកគេជាបងប្អូនបង្កើត ឬមានម្តាយទីទៃ។ ក្នុងបរិបទនេះ ឆាវសៀន និង ឆាវហ័ពុំត្រូវបានគេលើកឡើងឡើយ។

ដោយសារអាយុធម្មតាសម្រាប់ការជ្រើសរើសមានគូស្រករស្តិក្នុងចន្លោះពីដប់បីដល់ម្ភៃឆ្នាំ ដូច្នេះពួកគេត្រូវបានគេសន្មតថា ស្ថិតក្នុងវ័យជំទង់ ទោះបីជាឆាវហ័មានវ័យក្មេងជាងគេក៏ដោយ។ មហេសីថ្មីមានអាយុតិចជាងព្រះស្មាមីយ៉ាងហោចណាស់ ១០ឆ្នាំ ព្រះចៅសៀននៅពេលនោះ មានអាយុប្រមាណសាមសិបជាង។ កាលៈទេសៈនោះមិនបានអំណោយផលដល់អាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ពួកគេទេ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មហេសីថ្មីរូបនេះមានចំណាប់អារម្មណ៍លើជោគជតារាជវង្ស ជាពិសេសតំណែងរបស់នាងក្នុងរាជវាំង។ ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ 220 បងប្អូនប្រុសម្តាយទីទៃរបស់មហេសីឆាវ ឈ្មោះឆាវភីបានបង្ខំអធិរាជសៀនឱ្យដាក់រាជ្យ ដើម្បីខ្លួនបានឡើងគ្រងរាជជំនួស។ ឆាវភីបានចាត់មន្ត្រីរបស់គាត់ម្នាក់ដើម្បីទៅយកត្រា និង គ្រឿងឥស្សរិយយសស្តេច។ ដំបូងឡើយមហេសីឆាវបានបដិសេធមិនប្រគល់ឱ្យពួកគេ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតក៏បានបោះរបស់ទាំងនោះទៅលើដី ព្រមទាំងយំសោកហើយបានដាក់ទំនាយថា “មេឃនឹងដាក់ទោសពួកឯង” មហេសីឆាវមានជីវិតរស់នៅយូរជាងព្រះស្វាមី២៥ឆ្នាំ នាងស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ ២៦០ នៅពេលវ័យកុកត្រូវបានវាយយកដោយត្រកូលស៊ឺម៉ា។ នាងបានទទួលបរមងារក្រោយអនិច្ចកម្ម ជាមហេសីមូ សពនាងត្រូវបានបញ្ចុះជាមួយស្វាមីដែលជាអតីតព្រះរាជា។

ក្រៅពីស្ត្រីទាំងបីដែលបានពោលរៀបរាប់ខាងលើ ឆាវឆាវមានកូនស្រីយ៉ាងតិចបួននាក់ទៀត បើទោះបីឈ្មោះរបស់ពួកគេពុំបានកត់ត្រាទុកក៏ដោយ។ កូនស្រីច្បងឆាវឆាវកើតក្នុងត្រកូលស្រីស្នំតំបូងគាត់គឺអ្នកស្រីលាវ ប្រមាណឆ្នាំ១៧៨។ នាងគឺជាបងស្រីបង្កើតរបស់ឆាវអាង។ នាងបានរៀបការជាមួយស៊ាហូវម៉ៅ ដែលជាកូនប្រុសរបស់ស៊ាហូវទុន ស៊ាហូវទុនជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ឆាវឆាវ (ឆាវឆាវជាពូជពង្សគ្រួសារស៊ាហូវ)។ នាងបានក្លាយជារាជបុត្រីឈីងហឺ នៅកានលីង ជាការសន្មតក្រោយឆាវភីឡើងគ្រងរាជ្យក្នុងឆ្នាំ ២២០។ ប្រហែលឆ្នាំ ២៣០ ដោយការប្រឆាំងនឹងការផិតក្បត់ឥតឈប់ឈរបស់ប្ដីនាង នាងបានចោទប្រកាន់ប្ដីខ្លួនឯងពីបទក្បត់ជាតិ ហើយស្ទើរតែប្រហារជីវិតប្ដីខ្លួនឯង។

កូនស្រីទី២របស់ឆាវឆាវ ប្រហែលជាកើតក្នុងឆ្នាំ ១៩០ ដោយគេពុំបានស្គាល់ឈ្មោះម្តាយនាងទេ។ នាងបានរៀបការជាមួយស៊ិនអ៊ីន ដែលជាកូនប្រុសរបស់ស៊ិនអ៊ី ក្រោយមកមានបរមងារជារាជបុត្រីអានយ៉ាង។ កូនស្រីទី៣ កើតក្នុងឆ្នាំ២០០ ជាមួយអ្នកស្រីទូ ហើយមានបរមងារជារាជបុត្រីកៅឆឹង។ ជាចុងក្រោយកូនស្រីម្នាក់ទៀតជាមួយអ្នកស្រីអ៊ីន ដែលពីមុនជាអតីតភរិយាកូនប្រុសហឺជីន។ ជាមួយស្វាមីមុន អ្នកស្រីអ៊ីននេះមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះហឺយាន។ ក្រោយមកនាងបានក្លាយជាស្រីស្នំរបស់ឆាវឆាវ នាងប្រសូត្រកូនប្រុសឈ្មោះឆាវជី និងកូនស្រីម្នាក់ឱ្យឆាវឆាវ។ ឆាវឆាវបានឱ្យកូនស្រីខ្លួនរូបនេះ រៀបការជាមួយបងប្រុសមានឪពុកទីទៃរបស់នាង ហឺយាន ហើយនាងបានក្លាយទៅជារាជបុត្រីជីនស៊ែង។

គេអាចសន្មតថា ឆាវឆាវប្រហែលមានកូនស្រីច្រើនជាង៧នាក់ ដូចបានរៀបរាប់ពីខាងលើ។ ឆាវឆាវទទួលស្គាល់ថា គាត់មានកូនប្រុស២៥នាក់ កើតពីប្រពន្ធដើម២នាក់ និង ប្រពន្ធចុង១៣នាក់ ក្រៅពីនេះឆាវឆាវមានស្រីកំណាន់ខាងក្រៅជាច្រើន។ ប្រពន្ធតំបូងរបស់ឆាវឆាវអ្នកស្រីទីង ប្រហែលជាបានរៀបការក្នុងឆ្នាំ ១៧៥។ នាងពុំអាចមានកូនអោយឆាវឆាវបាន តែយ៉ាងណាក្តីប្រពន្ធចុងទីមួយរបស់ឆាវឆាវអ្នកស្រី លាវ បានបង្កើតកូនប្រុសពីរនាក់ និង កូនស្រីម្នាក់អោយគាត់។ នៅពេលដែលអ្នកស្រីលាវបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងឆ្នាំ ១៧៩ ប្រហែលបណ្តាលមកពីការឆ្លងទន្លេ កូនៗរបស់គាត់ទាំងអស់ត្រូវបានចឹញ្ចឹមថែរក្សាដោយអ្នកស្រីទីង គាត់ស្រលាញ់ឆាវអាងជាងគេ។ ក្រោយពីឆាវអាងត្រូវបានគេសម្លាប់ក្នុងចម្បាំងជាមួយចាងស្សូវ អ្នកស្រីទីងបានកាន់ទុក្ខយ៉ាងជូជត់ ហើយកាន់តែជូជត់ជាងនេះទៅទៀតពេលដែលបានដឹងថា រឿងនេះកើតឡើងដោយសារតែឆាវឆាវទៅយកប្រពន្ធចុងម្នាក់ទៀតពីតំបន់របស់ចាងស្សូវ។ នៅពេលកាន់ទុក្ខអ្នកស្រីទីងបន្ទោសឆាវឆាវយ៉ាងខ្លាំង។

សម័យសាមកុក (គ.ស ២២០-២៨០) ខែ​ឧសភា 25, 2020

សាមកុកជាយុគសម័យមួយដែលបានកកើតចេញពីស្ថានភាពនៃការរារាំងអំណាចគ្នារវាងកងកំលាំងត្រីភាគីមានដូចជា នគរវ័យ នគរស៊ូ និងនគរអ៊ូ ដែលនគរនីមួយៗវាយដណ្ដើមគ្នាដើម្បីគ្រប់គ្រងអាណាចក្រចិនទាំងមូល ។ ក្នុងអំឡុងគ.សឆ្នាំ ២២០ ជាពេលដែលនគរវ័យឡើងគ្រប់គ្រងអំណាចជំនួសរាជវង្សហានខាងកើត និងដល់គ.សឆ្នាំ ២៨០ រាជវង្សជីនបង្ក្រាបនគរអ៊ូបានសម្រេច រួបរួមផែនដីចិនទាំងមូលម្ដងទៀត។

មុនសម័យសាមកុក

គ.សឆ្នាំ ១៨៩ ចុងសម័យហានខាងកើត ព្រះចៅលីងទីសោយទិវង្គត រជ្ជទាយាទលាវពានឡើងសោយរាជសម្បត្តិបន្តរដោយមានព្រះនាមថាព្រះចៅសាវទី តែបងប្រុសរបស់មហាក្សត្រយានីហឺបានឃុបឃិតជាមួយយានសាវដើម្បីបោសសំអាតមន្ដ្រីដែលជាបដិបក្ស ជាហេតុធ្វើអោយនគរកើតការជ្រួលច្របល់យ៉ាងខ្លាំង។ តុងជួដែលជាចៅហ្វាយស្រុកហឺតុង ប្រើស្ថានការណ៍ច្រួលច្របល់ខាងលើជាលេសមកជួយ ហើយបានលើកទ័ពចូលរាជធានីលួយ៉ាង។ ពេលកងទ័ពរបស់តុងជួចូលដល់រាជធានីលួយ៉ាងហើយ ក៏បានដកព្រះចៅសាវទីចេញ ហើយដាក់ព្រះអនុជលាវសៀ អោយឡើងគ្រងរាជជំនួស ទ្រង់ព្រះនាមថាព្រះចៅសៀនទី។ ដោយតុងជួគ្រប់គ្រងអំណាចបញ្ជរាជការក្នុងដៃ ជាហេតុធ្វើអោយមន្ដ្រីចាស់ៗដែលមិនយល់ស្របងើបឡើងប្រឆាំង ក៏កើតជាសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងនាពេលក្រោយមក។

ចំណែកយានសាវវិញ ពេលតុងជួលើកទ័ពចូលរាជធានីលួយ៉ាង ក៏បានគេចខ្លួនទៅឯស្រុកអ៊ីចូវ (បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងខេត្ដហឺប៉ីភាគខាងជើងនៃប្រទេសចិន) អំពាវនាវអោយបណ្ដាចៅហ្វាយស្រុកទាំងអស់រួមកំលាំងចងសម្ព័ន្ធនឹងគ្នាដើម្បីកំចាត់តុងជួ ដែលការនេះយានសាវបានឡើងជាមេដឹកនាំសម្ព័ន្ធ។ លុះដល់គ.ស ១៩០ តុងជួបញ្ជាអោយព្រះចៅសៀនទីប្តូររាជធានីទៅឆាងអាន ក្នុងខណៈដែលកងទ័ពរបស់តុងជួកំពុងតែដណ្ដើមអំណាចគ្នា។ បីឆ្នាំក្រោយមក កើតការប្រែប្រួលផ្នែកយោធា (ជាប្រភពនៃរឿងតំណាលការលះបង់របស់ទៀវឆាន ស្ដ្រីស្អាតបំផុតក្នុងសម័យនោះ) តុងជួត្រូវបានគេសំលាប់ ក្នុងនគរកើតការជ្រួលច្របល់កាន់តែខ្លាំងឡើង។

ក្នុងពេលនៃការជ្រួលច្របល់នេះ ឆាវឆាវដែលធ្លាប់ប្រកាសខ្លួនចូលរួមជាមួយសម្ព័ន្ធរបស់យានសាវ នាកាលដែលប្រឆាំងនឹងតុងជួនោះ ក្រោយពេលបង្ក្រាបឧទ្ទាមកន្សែងលឿងជាងបីសែននាក់បានហើយ ក៏សន្សំអំណាចឡើងជាធំនៅតំបន់ហឺណាន។ គ.ស ឆ្នាំ ១៩៦ ឆាវឆាវដណ្ដើមស្ដេចបានពីតុងជួ ហើយបង្ខំអោយព្រះចៅសៀនទីទៅនៅស្រុកស៊ីឆាងនៃតំបន់ហឺណាន ហើយបានគ្រប់គ្រងអំណាចបញ្ជាការលើពួកមន្ដ្រីទាំងពួង និងងាកមកប្រឈមមុខជាមួយក្រុមយានសាវដែលមានអំណាចនៅហឺប៉ី។ លុះដល់គ.សឆ្នាំ ២០០ ភាគីទាំងពីរក៏ធ្វើសង្គ្រាមផ្ដាច់ព្រាត់នៅគ័នទូ ឆាវឆាវទទួលជ័យជំនះរួចបានចូលទៅគ្រប់គ្រងតំបន់ទំនាបកណ្ដាលនិងភាគខាងជើងរបស់ចិន។

លុះដល់គ.សឆ្នាំ ២០៨ ឆាវឆាវលើកទ័ពចុះទៅភាគខាងត្បូង ហើយបានបង្ក្រាបលាវពាវដែលគ្រប់គ្រងស្រុកជីងចូវ។ ក្នុងពេលនោះលាវប៉ីដែលជាខ្សែញាតិវង្សហាននៅខាងលាវពាវ ត្រូវភាសខ្លួនចុះទៅភាគខាងត្បូងទៀត បាននាំកំលាំងដែលសេសសល់តិចតួចរួមដៃជាមួយស៊ុនឈានដែលកាន់អំណាចនៅជាំងតុង (ត្រើយខាងកើតនៃទន្លេយ៉ង់សេ) ហើយនាំខុងមីង ដែលជាទីប្រឹក្សាឆ្នើមរបស់លាវប៉ី និងកំលាំងទ័ពពីស៊ុនឈានរួមកំលាំងគ្នាទប់ទល់នឹងកងទ័ពធំរបស់ឆាវឆាវ។ លទ្ធផលឆាវឆាវចាញ់សង្គ្រាមបាក់ទ័ពខ្ចាត់ខ្ចាយ ដកទ័ពត្រឡប់ទៅភាគខាងជើងវិញ។ លាវប៉ីឆ្លៀតឱកាសចូលវាយយកជីងចូវមកវិញ ថែមទាំងចូលវាយយកឆឹងទូធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ព បង្កើតបានជាកំលាំងបីភាគីដណ្ដើមអំណាចគ្នា ដែលក្លាយទៅជាសម័យសាមកុកនាពេលក្រោយមក។

ស្ថានភាពកំលាំងទាំងបីភាគីដណ្ដើមអំណាចគ្នាគ្រប់គ្រងភាគខាងជើងនិងភាគខាងត្បូង

ឆាវឆាវតែងតាំងខ្លួនជាមហាឧបរាជ។ ក្រោយមកគ.សឆ្នាំ ២០០ ឆាវឆាវស្លាប់។ ឆាវភីជាកូនបានបង្ខំអោយព្រះចៅសៀនទីដាក់រាជ្យបល្ល័ង្ក ហើយស្ថាបនានគរវ័យឡើង។ ក្នុងឆ្នាំបន្ទាប់មកទៀត លាវប៉ីក៏ប្រកាសតែងតាំងខ្លួនជាស្តេចនៅរាជធានីឆឹងទូ ដើម្បីបង្កើតនគរហានឡើងវិញ (ភាគច្រើនហៅថាស៊ូរឺស៊ូហាន) ។ ដល់គ.សឆ្នាំ ២២៩ ស៊ុនឈានក៏បង្កើតនគរអ៊ូ ហើយប្រកាសខ្លួនជាស្តេចដូចគ្នា។ ដូច្នេះទើបបង្កើតបានជាកំលាំងបីភាគីពោលគឺ វ័យគ្រប់គ្រងដែនដីភាគខាងជើង ស៊ូគ្រប់គ្រងដែនដីភាគខាងលិចឆៀងខាងត្បូង ចំណែកអ៊ូគ្រប់គ្រងដែនដីភាគខាងកើតឆៀងខាងត្បូង ដោយនគរពីរនៅភាគខាងត្បូងពោលគឺនគរស៊ូរួមដៃជាមួយនគរអ៊ូប្រឆាំងនឹងនគរវ័យនាភាគខាងជើងដែលមានកំលាំងរឹងមាំជាងគេ។

វិវឌ្ឍនាការនិងការរលំរលាយ

ក្នុងដំណាក់កាលចាប់ផ្ដើម នគរទាំងបីបានយកចិត្ដទុកដាក់ក្នុងការគ្រប់គ្រងនគរ ស្ដារស្ថានភាពសង្គមនិងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។ នគរដែលមានស្នាដៃលេចធ្លោគឺនគរវ័យ ដែលដឹកនាំដោយឆាវឆាវ ដែលចាប់ផ្ដើមពីការស្ដារផលិតផលកសិកម្ម ដោយការកេណ្ឌកំលាំងទាហានដែលប្រចាំតាមតំបន់នីមួយៗអោយធ្វើកសិកម្មដំាដុះផលិតស្បៀងសម្រាប់ពេលអនាគត។ រៀបចំកែប្រែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងដែលធ្លាប់ជាចំណុចខ្សោយរបស់រាជវង្សហានខាងកើត។ ពោលគឺកំណត់អំណាចរបស់ពួកម្ចាស់ដី បោសសំអាតអំណាចរបស់បណ្ដាមន្ដ្រីនិងខ្សែញាតិវង្ស ដើម្បីទាក់ទាញការចូលរួមពីប្រជាជនថ្នាក់កណ្ដាលនិងថ្នាក់ក្រោម មានការបែងចែកមន្ដ្រីគ្រប់គ្រងតំបន់ជា ៩ កម្រិត បើកឱកាសអោយបុគ្គលដែលមិនបានកើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់អោយមានឱកាសចូលមកមានអំណាចផ្នែកនយោបាយ ធ្វើអោយកើតស្ថេរភាពផ្នែកនយោបាយ។

ផ្នែកសិល្បៈនិងវិទ្យាសាស្ដ្រមានការរីកចម្រើនជាខ្លាំង ដូចជាផ្នែកវិទ្យាសាស្ដ្រចិនបានលេចឡើងបុគ្គលសំខាន់គឺ ហ័ធួ ដែលជាគ្រូពេទ្យជំនាញវះកាត់ និងគេដំណាលថាមានការចាប់ផ្ដើមប្រើថ្នាំស្ពឹកក្នុងសម័យនេះដែរ។ ចំពោះសាសនាវិញ ដោយសារលទ្ធិតាវរបស់ពួកឧទ្ទាមកន្សែងលឿងទទួលបរាជ័យខាងផ្នែកនយោបាយ ទើបធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពទន់ខ្សោយ ខណៈដែលសាសនាព្រះពុទ្ធដែលចូលមកផ្សព្វផ្សាយក្នុងអំឡុងចុងសម័យរាជវង្សហានខាងកើត ក៏ចាប់ផ្ដើមរីកសុះសាយក្នុងរាជធានីលួយ៉ាង។

ក្រោយពេលឆាវហ្វាង ក្សត្រវ័យក្មេងឡើងគ្រងរាជ្យបានមិនយូរប៉ុន្មាន អំណាចកណ្ដាលរបស់នគរវ័យក៏ចាប់ផ្ដើមរង្គោះរង្គើ កើតមានការប្រយុទ្ធដណ្ដើមអំណាចគ្នារវាងឆាវសួងនិងស៊ឺម៉ាអ៊ីដែលជាអ្នកសម្រេចរាជការជំនួស។ ឆាវសួងចាញ់រួចក៏ត្រូវបានគេប្រហារជីវិត។ ត្រកូលស៊ឺម៉ាដែលដឹកនាំដោយស៊ឺម៉ាអ៊ីជាបិតា ស៊ឺម៉ាស៊ឺនិងស៊ឺម៉ាចាវពីរនាក់បងប្អូន ចូលគ្រប់គ្រងអំណាចបានទាំងស្រុងនាពេលនោះ។ ក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៦៣ នគរវ័យក្រោមការដឹកនាំទ័ពរបស់ត្រកូលស៊ឺម៉ាវាយបង្ក្រាបនគរស៊ូរបស់លាវប៉ី។ ក្រោយពីនោះ ២ ឆ្នាំ ស៊ឺម៉ាយានបុត្ររបស់ស៊ឺម៉ាចាវក៏បង្ខំអោយឆាវហួនដាក់រាជ្យ ហើយស្ថាបនារាជវង្សជីនជំនួសវិញ។

នគរស៊ូដឹកនាំដោយលាវប៉ី បានខុងមីងជាទីប្រឹក្សានិងជាសេនាបតី។ នៅមុនពេលស្ថាបនាជានគរស៊ូ លាវប៉ីបានបាត់បង់មេទ័ពសំខាន់ៗមានគួនអ៊ី និងចាងហ្វី ក្នុងពេលខុសគ្នាតិចតួច ជាហេតុធ្វើអោយកំលាំងធ្លាក់ចុះខ្សោយ គួបផ្សំនឹងការដែលលាវប៉ីមិនស្ដាប់យោបល់របស់ពួកសេនាអាមាត្យ ចង់ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនគរអ៊ូឆាប់ៗ ដើម្បីសងសឹកអោយគួនអ៊ី។ ចុងក្រោយក៏បានចាញ់សង្គ្រាមយ៉ាងដុនដាប។ លាវប៉ីធ្លាក់ខ្លួនឈឺស្លាប់នៅប៉ៃទីឆឹង។ បុត្រាឈ្មោះលាវសានរឺអាតូវឡើងគ្រងរាជ្យបន្ដរ ដោយមានខុងមីងជាអ្នកសម្រេចរាជការផែនដី។

ខុងមីងយល់ឃើញថានគរស៊ូស្ថិតក្នុងសភាពទន់ខ្សោយនិងលំបាកដោយសារការវាយលុកជុំវិញ ព្រមជាមួយគ្នានោះតំបន់ភាគខាងត្បូង (បច្ចុប្បន្នគឺយូណានរបស់ចិន) កើតភាពច្រួលច្របល់ ទើបត្រូវចរចារសន្តិភាពជាមួយនគរអ៊ូ។ ពេលដល់គ.សឆ្នាំ ២៥៥ ខុងមីងលើកទ័ពចុះទៅខាងត្បូង ធ្វើសឹកយកឈ្នះមឹងហួមេកុលសម្ព័ន្ធក្នុងស្រុក នាំមកនូវសន្ដិភាពមកវិញ។ ក្រោយមក ខុងមីងបានតែងតាំងជនជាតិដើមក្នុងតំបន់ខ្លះចូលបម្រើរាជការនិងកងទ័ព ថែមទាំងមានការនាំមកជាមួយនូវគោនិងសេះមកប្រើក្នុងជួរកងទ័ពទៀតផង។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្នុងតំបន់ភាគខាងត្បូងក៏មានការប្រែប្រួលយ៉ាងច្រើន។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នាដែរ ផ្នែកកសិកម្មនិងឧស្សាហកម្មបានទទួលអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងលឿន ស្រុកទេសកាន់តែរឹងមាំ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសឹកជាមួយនគរវ័យរយៈពេលច្រើនឆ្នាំ។ ចុងក្រោយខុងមីងបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺស្លាប់កណ្ដាលទី។ នគរស៊ូត្រូវដកទ័ពត្រឡប់ទៅវិញ។ ចាប់ពីពេលនោះមក នគរស៊ូត្រូវក្លាយជាអ្នកចាំរងការវាយលុកវិញ។ ចុងក្រោយក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៦៣ នគរវ័យលើកទ័ពចូលមកវាយយកនគរស៊ូបានសម្រច។

នគរអ៊ូកាលដែលក្រុមឧទ្ទាមកន្សែងលឿងក្រោកឡើងបង្ករចលាចល ស៊ុនជាន ដែលជាមន្ដ្រីមានតួនាទីបានចេញទៅបង្ក្រាបក្នុងតំបន់ជាំងណាន។ កាលដែលយានសាវនិងបក្សសម្ព័នរួមដៃគ្នាបង្ក្រាបតុងជួ ស៊ុនជានក៏ចូលរួមជាមួយដែរ។ ក្រោយមកពេលស៊ុនជានស្លាប់ ស៊ុនឆឹជាកូនក៏បានចូលគ្រប់គ្រងកងទ័ពបន្ដរ។ ក្នុងគ.សឆ្នាំ ១៩៤ ដោយបានទទួលជំនួយពីចូវអ៊ីបន្ថែមកំលាំងទាហានអោយកាន់តែរឹងមាំឡើងថែមទៀត ស៊ុនឆឹក៏ចាប់ផ្ដើមពង្រីកអំណាចចូលជាំងតុងខាងកើតនៃទំនាបទន្លេយ៉ង់សេ។ ក្រោយពេលឆាវឆាវបានគ្រប់គ្រងព្រះចៅសៀនទី ស៊ុនឆឹក៏ងាកមកចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ។ ក្រោយពេលស៊ុនឆឹស្លាប់ ស៊ុនឈានជាប្អូនប្រុសបានបន្ដតំណែង ជាហេតុធ្វើអោយឆាវឆាវថយទៅភាគខាងជើង ស៊ុនឈានក៏ចូលគ្រប់គ្រងតំបន់ភាគខាងកើតឆៀងខាងត្បូង កើតជាកំលាំងនគរបីច្បាំដណ្ដើមអំណាចគ្នា។

បញ្ហាដែលនគរអ៊ូត្រូវប្រឈមគឺ ត្រូវចាំប្រឈមនឹងក្រុមកុលសម្ព័ន្ធសានយៀ ដែលតែងតែបង្កអសន្ដិសុខ និងកំលាំងសម្ពាធពីកងកំលាំងនគរវ័យនាភាគខាងជើង។ ក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៣៤ ក្រោយយុទ្ធនាការវាយឡោមព័ទ្ធ ធ្វើអោយកុលសម្ព័ន្ធសានយៀដាក់អាវុធព្រមចុះចាញ់។ ក្រោយមក ជនជាតិហាននិងក្រុមកុលសម្ព័ន្ធសានយៀបានរំលាយចូលគ្នា។ ចំពោះបញ្ហាកងកំលាំងនគរវ័យដែលមានសម្ពាធពីខាងជើងវិញ ក៏បានការវាយលុកនិងដកថយឆ្លាស់គ្នាទៅវិញទៅមក។ ក្រោយពេលខុងមីងស្លាប់និងនគរវ័យបង្រ្កាបនគរស៊ូបាន នគរវ័យក៏បន្ថែមកំលាំងសម្ពាធមកលើនគរអ៊ូកាន់តែខ្លាំងឡើង តែដោយសារសមត្ថភាពធ្វើសង្គ្រាមផ្លូវទឹករបស់នគរវ័យមានកម្រិត ការប្រយុទ្ធបានអូសបន្លាយតទៅទៀតអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។

ក្នុងអំឡុងពេល ៥២ ឆ្នាំនៃការស្ថាបនានគរវ័យ បានមានការរុករានដីថ្មីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម នយោបាយការគ្រប់គ្រងក៏មានស្ថេរភាព ដែនដីតំបន់ជាំងណានមានការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកធ្វើនាវានិងការដឹកជញ្ជូនផ្លូវទឹកយ៉ាងខ្លាំង ទន្លេផ្សេងៗ បានតភ្ជាប់គ្នារហូតក្លាយជាផ្លូវគមនាគមន៍សំខាន់ពីដែនដីខាងកើតឆ្ពោះទៅដែនដីខាងត្បូង រហូតមានការធ្វើនាវាចរឡើងទៅជើងដល់លៀវតុង ខាងត្បូងធ្វើនាវាចរទៅដល់តំបន់សមុទ្រខាងត្បូង។ ពេលដល់គ.សឆ្នាំ ២៣០ បានមានក្រុមនាវាចរទៅដល់កោះតៃវ៉ាន់ជាលើកដំបូងតាមកំណត់ត្រាប្រវត្ដិសាស្ដ្រ។ ក្រៅពីនេះ រាជទូតពីនគរអ៊ូបានចុះទូកទៅទិសខាងត្បូងរហូតដល់ភាគខាងត្បូងនៃវៀតណាមនិងអាណាចក្រហ្វូណន (ប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ) ជាដើម បានមានការផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាពីលួយ៉ាងចុះទៅដែនដីភាគខាងត្បូង តំណាលគ្នានឹងលទ្ធិសាសនាតាវ។

ក្រោយពេលស៊ុនឈានស្លាប់ក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៥២ នគរអ៊ូក៏ចុះខ្សោយ។ ក្នុងខណៈដែលនគរវ័យដែលដឹកនាំដោយត្រកូលស៊ឺម៉ាចេះតែមានការរឹងមាំជាលំដាប់ ក្រោយពេលវាយយកបាននគរស៊ូក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៦៣ និងការប្ដូរមកជារាជវង្សជីនក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៦៥ រាជវង្សជីននៅវិលវល់ក្នុងការពង្រឹងគ្រឹះរបស់ខ្លួន ជាហេតុធ្វើអោយនគរអ៊ូនៅអាចរក្សាអាទិភាពរបស់ខ្លួនបានមួយរយៈទៀត។ ពេលដល់គ.សឆ្នាំ ២៦៩ នគរជីនទទួលបានអ្នកជំនាញសង្គ្រាមជើងទឹកពីនគរស៊ូ ចាប់ផ្ដើមបង្វឹកកងទ័ពជើងទឹក។ លុះដល់គ.សឆ្នាំ ២៧៩ កងទ័ពនគរជីនបានលើកមកវាយភាគខាងជើងទន្លេយ៉ងសេនៃនគរអ៊ូ វាយចូលដល់រាជធានីបានក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៨០ នគរអ៊ូក៏ដល់ដំណាក់កាលអវសាន។

នៅសម័យសាមកុក ថ្វីបើមានសង្គ្រាមជាប្រចាំ តែសភាពស្រុកទេសមានភាពខុសគ្នាពីភាពច្របូកច្របល់ក្នុងអំឡុងចុងសម័យរាជវង្សហានខាងកើត ដោយសារជាសង្គ្រាមដែលប្រជាជននៃនគរនីមួយៗប្រាថ្នាចង់បង្រួបង្រួមផែនដីអោយមានឯកភាព។ ផ្នែកកំលាំងយោធា នគរវ័យខ្លាំងជាងគេ បន្ទាប់មកគឺនគរអ៊ូ និងនគរស៊ូខ្សោយជាងគេ ដូច្នេះភារកិច្ចការបង្រួបបង្រួមប្រទេសចុងក្រោយត្រូវធ្លាក់លើនគរវ័យរឺជីន រាប់ចាប់ពីសភាពការច្របូកច្របល់នៅចុងសម័យរាជវង្សហានខាងកើតរហូតដល់ការប្រឈមដាក់គ្នានៃនគរទាំងបីក្នុងសម័យសាមកុកនេះ ជាការវិវត្ដន៍ផ្នែកប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយដំណាក់កាលទៀត តែបើរាប់ជារយៈពេលជាអាយុឃើញថា នគរអ៊ូមានអាយុដល់ទៅ ៥២ ឆ្នាំ នគរវ័យ ៤៥ ឆ្នាំ និងនគរស៊ូ ៤៣ ឆ្នាំ។ ក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៨០ ពេលព្រះចៅជីនអ៊ូទី (ស៊ឺម៉ាយាន) នៃរាជវង្សជីនលើកទ័ពបោសសំអាតនគរអ៊ូដែលនៅតែឯងរួចហើយ សម័យសាមកុកក៏មកដល់កាលអវសាន។

***ការយល់ឃើញរបស់អ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនទាក់ទងនឹងការបែងចែកអំឡុងពេលនៃសម័យនេះខុសគ្នាជា ២ ផ្នែក គឺការយល់ឃើញទីមួយ (គ.សឆ្នាំ ២២០-២៦៥) ចាប់ផ្ដើមពីពេលដែលតុងជួឡើងកាន់អំណាចជំនួសរាជវង្សហានក្នុងគ.សឆ្នាំ ២២០ និងចុងបញ្ចប់ពេលបង្កើតរាជវង្សជីនជំនួសរាជវង្សវ័យក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៦៥ និងការយល់ឃើញទីពីរគឺ (គ.សឆ្នាំ ១៩៦-២៨០) ចាប់ផ្ដើមពីពេលដែលតុងជួបង្ខំអោយព្រះចៅសៀនទីអាយ៉ងរបស់ខ្លួន លើករាជជានីពីលួយ៉ាងទៅស៊ីឆាងក្នុងគ.សឆ្នាំ ១៩៦ និងចុងបញ្ចប់ក្នុងគ.សឆ្នាំ ២៨០ ពេលដែលរាជវង្សជីនបង្ក្រាបនគរអ៊ូបានសម្រេច និងបង្រួបង្រួមផែនដីចិនទាំងមូលបានម្ដងទៀត។

កែសម្រួលដោយ: ពុទ្ធីរម្យ

តួរអង្គសំខាន់ៗក្នុងរឿងសាមកុក ខែ​កុម្ភៈ 20, 2020

តួរអង្គសំខាន់ៗក្នុងរឿងសាមកុក
ឆាយម៉ៅ—ប្អូនថ្លៃ លាវពាវ
ឆាវឆាវ (ឆាវមឹងតឺ, គ្រិស្តសករាជ 155–220)—មហាឧបរាជព្រះចៅសៀនទី, ជាអ្នកក្តោបក្តាប់អំណាចរាជការពិតប្រាកដ; ក្រោយពេលស្លាប់ ត្រូវបានតែងតាំងជាព្រះចៅអ៊ូនៃរាជវង្សវ័យ
ឆាវហុង—ជីដូនមួយឆាវឆាវ និង ជាមេទ័ព
ឆាវភី (គ្រិស្តសករាជ 187–226)—កូនប្រុសទីពីររបស់ ឆាវឆាវ, ក្រោយមកជាព្រះចៅទីមួយ (ព្រះចៅវិន) នៃរាជវង្សវ័យ, ដែលបង្កើតឡើងក្នុងគ្រិស្តសករាជ 220
ឆាវយ៉ិន—ជីដូនមួយឆាវឆាវ និង ជាមេទ័ព
ឆាវយី—កូនប្រុសឆាវភី, ក្រោយមកព្រះចៅមីងនៃរាជវង្សវ័យ
ឆាវសុំាង—កូនប្រុសឆាវចិន, សត្រូវស៊ឺម៉ាអ៊ី
ឆាវចិន—មេទ័ពរាជវង្សវ័យ
ឆាវជឺ (ឆាវជឺជាំង, គ្រិស្តសករាជ 192–232)—កូនប្រុសសំណព្វចិត្តឆាវឆាវ ជាអ្នកតែងកំណាព្យដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់
ឆិនតឹង—ទីប្រឹក្សាលីពូ តែក្រោយលបក្បត់លីពូ
ឆិនកុង—ប្រមុខទីប្រឹក្សាលីពូ
ឆិនលីន—អ្នកប្រាជ្ង អ្នកសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្ត ដើមឡើយបំរើយានសាវជាទីប្រឹក្សា ក្រោយមកចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ
ឆិនអ៊ូ—មេទ័ពនគរអ៊ូ
ឆឹងភូ—មេទ័ពនគរអ៊ូ
ឆឹងអ៊ី—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ
តឹងអាយ—មេបញ្ជាការទ័ពនគរវ័យបន្ទាប់ពីស៊ឺម៉ាអ៊ី
ទានវ័យ—អង្គរក្សឆាវឆាវ
ទៀវឆាន (រៃខ្មៅ)—នារីរបាំ នារីអ្នកចំរៀងនៅផ្ទះហ្វាងយ៉ីន (វ៉ាងអ៊ីន), ជួយម្ចាស់នាងសំលាប់តុងជួរ; ក្រោយមកក្លាយប្រពន្ធចុងលីពូ
ទីងហ្វឹង—មេទ័ពនគរអ៊ូ
តុងឆឹង—មេទ័ពហាន ជាប់សែស្រឡាយរាជវង្សហាន, ទទួលរាជសារសំងាត់ពីព្រះចៅសៀនទីដើម្បីសំលាប់ឆាវឆាវ
តុងជួរ—ចៅហ្វាយស្រុកហឺរតុង, ក្រោយមកតែងតាំងខ្លួនឯងជាឧបរាជហាន; ដាក់ព្រះចៅសៀនទីអោយឡើងសោយរាជ្យជំនួសបង, ព្រះចៅសាវ, ដើម្បីសាងអំណាចរបស់គេ
ព្រះចៅសាវទី (លាវពាន)—រាជបុត្រព្រះចៅលីង និង មហាក្សត្រយានីហឺរ, ដកតំណែងនិងធ្វើឃាតដោយតុងជួរ
ព្រះចៅសៀនទី (លាវសៀ)—ប្អូនព្រះចៅសាវ, ជាទីងម៉ោងបញ្ជាដោយមន្រ្តីនាម៉ឺនរបស់ព្រះអង្គ; ឆាវភីបង្ខំអោយដាក់រាជ្យក្នុងគ្រិស្តសករាជ 220 (គ្រងរាជ្យពីគ្រិស្តសករាជ 189–220)
មហាក្សត្រយានីហឺរ (មេម៉ាយ) —មាតាព្រះចៅសាវ, ប្អូនស្រីហឺជីន; ធ្វើឃាតដោយតុងជួរ
ហ្វាចឹង—មន្ត្រីរបស់លាវចាងដែលជួយលាវប៉ីក្តោបក្តាប់នគរស៊ូ
ហ្វឹងជី—ទីប្រឹក្សាយានសាវ, សត្រូវរបស់ធានហ្វឹង
កាននីង (កានស៊ីនប៉ា)—មេទ័ពនគរអ៊ូល្បីល្បាញដោយភាពក្លាហាន
កៅសិន—មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់ការលីពូ
កុងស៊ុនចាន—អ្នកគាំទ្រលាវប៉ី ជាស្តេចត្រាញ់ម្នាក់នៃបក្សសម្ព័នបង្កើតឡើងដើម្បីកំចាត់តុងជួរ; ធ្វើអត្តឃាតខ្លួនឯងក្រោយចាញ់សង្គ្រាមជាមួយយានសាវ
គ័នលូ—ឥសីតាបសដ៏ល្បីឈ្មោះ
គ័នភីង—កូនធម៌គួនអ៊ី (គ័នអ៊ី), សំលាប់ដោយស៊ុនឈាន
គ័នស៊ីង—កូនប្រុសច្បងគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
គួនអ៊ី (គ័នអ៊ី) (គួនអ៊ីឆាង, គ្រិស្តសករាជ ?–219)—បងប្អូនរួមសម្បថលាវប៉ី និង ចាងហ្វី, ស្តេចត្រាញ់ហានស៊ូ, ល្បីល្បាញដោយភាពក្លាហាននិងស្មោះត្រង់; ទទួលបានការគោរពសរសើរពីឆាវឆាវ
គួកជា (គួកហ្វឹងសៀវ)—ទីប្រឹក្សាដែលឆាវឆាវទុកចិត្តបំផុត
គួកសឺ—ក្រុមចោរក្បត់បះបោ គ្នីគ្នារបស់លីជាក្រោយការស្លាប់របស់តុងជួរ
គួកធូ—ទីប្រឹក្សាយានសាវក្រោយមកក្លាយជាទីប្រឹក្សាកូនច្បងយានសាវ យានថាន
ហានតាំង—មេទ័ពនគរអ៊ូ
ហានស៊ុយ—អ្នកចំបាំងមកពីតំបន់ពាយព្យ, បងប្អូនរួមសម្បថម៉ាថឹង
ហឺជីន—បងប្រុសមហាក្សត្រយានីហឺ មេទ័ពនគរហាន; ធ្វើឃាតដោយពួកមហាតលិក
ហ័រធួ—គ្រូពេទ្យដ៏ល្បីដែលព្យាបាល ចូវថាយ និង គួនអ៊ី; សំលាប់ដោយឆាវឆាវ
ហ័រស៊ីន—មេទ័ពរបស់ឆាវឆាវ និង ឆាវភី, ល្បីក្នុងរឿងធ្វើឃាតមហាក្សត្រយានីហ្វូយ៉ាងឃោឃៅ
ហុំាងកៃ (ហុំាងកុងហ្វូ)—មេទ័ពនគរអ៊ូ, ធ្វើពុតជាចុះចូលនឹងឆាវឆាវ
ហុំាងចុង (ហុំាងហានសឹង)—មេទ័ពដ៏ក្លាហាន ចុះចូលជាមួយលាវប៉ី ក្រោយក្តោបក្តាប់ឆាងសា
ហុំាងជូ—មេទ័ពលាវពាវ
ជីលីង—មេទ័ពយានស៊ូ
ជីភីង—គ្រូពេទ្យរាជវំាងហាន, ត្រូវធ្វើឃាតក្រោយពីបានដាក់ថ្នាំបំពុលដើម្បីសំលាប់ឆាវឆាវ
ជែស៊ូ—អ្នករៀបយុទ្ធសាស្រ្តដ៏វៀងវៃ, តំបូងជាទីប្រឹក្សារបស់លីជា និង គួកសឺ, ក្រោយមកជាទីប្រឹក្សាអោយចាងស៊ាវ, ចុងក្រោយជាទីប្រឹក្សាអោយឆាវឆាវ
ចៀនយ៉ង់—ទីប្រឹក្សាលាវប៉ី
ជាំងកាន់—មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់ការឆាវឆាវ, មិត្តចាស់របស់ចូវអ៊ី
ជាំងវ័យ (ជាំងប៉យ៉ាក)—អ្នកបន្តរតំណែងពីជូគឺលាង មេបញ្ជាការកងទ័ពនគរស៊ូ
ខានជឺ—ទីប្រឹក្សានគរអ៊ូ លបផ្ងើរសំបុត្រដែលជាកលល្បិចអោយហុំាងកៃចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ
ខុងយ៉ុង—អ្នកប្រាជ្ងមានមុខមាត់ម្នាក់, សែស្រឡាយខុងជឺ, ចៅហ្វាយស្រុកប៉ីហាយ; ក្រោយមកស្លាប់ក្រោមដៃឆាវឆាវដោយនិយាយត្រង់ពេក
ខាយយៀក—ទីប្រឹក្សាលាវពាវ
លោកស្រីឆាយ—ភរិយាទីពីរលាវពាវ, បងស្រីឆាយម៉ៅ
លោកស្រីកាន—ភរិយាលាវប៉ី, ម្តាយលាវសាន (អាតូវ)
លោកស្រីលាវ—ភរិយាយានសាវ ម្តាយយានសាំង
លោកស្រីមី—ភរិយាលាវប៉ី, បងប្អូនស្រីមីជូ និង មីហ្វាង
លោកស្រីស៊ុន—ឈ្មោះពេញស៊ុនយិន ភរិយាលាវប៉ី ប្អូនស្រីស៊ុនឈាន
លីទាន—មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់ការឆាវឆាវ
លីជា—មេទ័ពបះបោក្រោយការដួលរលំតុងជួរ
លៀវហួ—មេទ័ពនគរស៊ូក្រោមគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
លីនថុង—មន្ត្រីនគរអ៊ូ
លាវប៉ី (លាវសៀនតឺរ, គ្រិស្តសករាជ 161–223)—សែស្រលាញរាជរង្ស, បងប្អូនរួមសម្បថជាមួយគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី) និង ចាងហ្វី, ក្រោយមកជារាជបុត្រហាងចុង និងជាអ្នកមេដឹកនាំទីមួយនៃអាណាចក្រស៊ូ
លាវពាវ (លាវជីនសឹង, គ្រិស្តសករាជ 142–208)—ចៅហ្វាយស្រុកជីងចូវ, ផ្តល់ជម្រកដល់លាវប៉ី មុនស្លាប់បានផ្តែផ្តាំលាវប៉ីអោយជួយមើលថែកូនប្រុសទាំងពីររបស់ខ្លួនគឺ លាវឈី និង លាវឆុង
លាវឈី—កូនប្រុសច្បងលាវពាវ; លោកស្រីឆាយជាម្តាយចុងមានចិត្តស្អប់លាវឈីខ្លាំងណាស់
លាវសាន (អាតូវ, គ្រិស្តសករាជ 207–271)—កូនច្បងលាវប៉ី, អ្នកដឹកនាំអាណាចក្រស៊ូទី២ (គ្រងរាជ្យគ្រិស្តសករាជ 223–263)
លាវយា—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ
លាវចាង —ចៅហ្វាយខេត្តអ៊ីចូវ, ក្រោយមកត្រូវបានទំលាក់ដោយសម្ព័នមិត្តលាវប៉ី
លាវឆុង—កូនពៅលាវពាវ; ត្រូវបានឆាវឆាវសំលាប់ចោលជាមួយម្តាយខ្លួនគឺលោកស្រីឆាយ
លីពូ (លីហ្វឹងស៊ាន)—អ្នកប្រយុទ្ធដ៏អង់អាច, ដើមឡើយជាកូនធម៌ទីងយាន ក្រោយមកជាកូនធម៌តុងជួរ, ទីងយាន និងតុងជួរសុតតែស្លាប់ក្រោមដៃលីពូ; ចុងក្រោយស្លាប់ក្រោមដៃឆាវឆាវ
លីមឹង (លីជឺមឹង)—មេទ័ពនគរអ៊ូ; អ្នកបន្តរវេនលូស៊ូ
លីសាំង—ទីប្រឹក្សាស្តេចវ៉ិននៃនគរចូវ និងរាជបុត្រស្តេចអ៊ូ ស្ថាបនិករាជវង្សចូវ
លូស៊ូ (លូជឺជីង)—ទីប្រឹក្សានគរអ៊ូ, អ្នកបន្តរវេនចូវអ៊ី ជាមេបញ្ជាការកងទ័ពធំ គាំទ្រអោយចងសម្ព័នមិត្តជាមួយលាវប៉ីដើម្បីប្រឆាំងឆាវឆាវ
លូស៊ិន (លូប៉យាន)—កូនប្រសាស៊ុនឆឹ; តតំណែងពីលីមឹងមេបញ្ជាការកងទ័ពធំទប់ស្កាត់ការវាយប្រហាពីលាវប៉ី
ម៉ាឆាវ (ម៉ាមឹងឈី)—កូនប្រុសម៉ាថឹង, ក្រោយមកជាមេទ័ពខ្លាទំាង៥របស់លាវប៉ី
ម៉ាតាយ—ជីដូនមួយម៉ាឆាវ, មន្ត្រីនគរស៊ូ
ម៉ាលាំង—ទីប្រឹក្សាលាវប៉ី, បងប្អូនម៉ាស៊ូ
ម៉ាស៊ូ (ម៉ាយ៉ូវឆាង)—ទីប្រឹក្សាលាវប៉ី, ប្អូនប្រុសម៉ាលាំង; ត្រូវបានប្រហាជីវិតក្រោយបាត់បង់ជាធីង
ម៉ាថឹង—មេទ័ពហាន, ស្មោះស្ម័គ្រចំពោះរាជវង្សហាន; ស្លាប់ក្រោមដៃឆាវឆាវ
ម៉ានឈុង—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ, ដែលបញ្ចុះបញ្ចូល ស៊ូហុំាង អោយចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ
មឹងតា—មិត្តល្អរបស់ហ្វាចឹង និង ចាងសុង; ជួយលាវប៉ីវាយយកនគរស៊ូ
មីហ្វាង—បងប្រុសអ្នកស្រីមី និង មីជូ, បរាជ័យក្នុងការជួយសង្គ្រោះគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី) ក្រោយមកក៏ស្លាប់ក្រោមដៃលាវប៉ី
មីជូ—បងប្រុសអ្នកស្រីមី និង មីហ្វាង,បរិវាដ៏ស្មោះត្រង់របស់លាវប៉ី
ផានចាង —មេទ័ពរបស់ស៊ុនឈាន
ផាងតឺ—ធ្លាប់បំរើការអោយម៉ាឆាវ តែក្រោយមកក៏ចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ; ស្លាប់ក្រោមដៃគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
ផាងថុង (ផាងសឿយាន, រឺ កូនហង្ស)—ជាទីប្រឹក្សា ជាអ្នករៀបយុទ្ធសាស្រ្តរបស់លាវប៉ី
សិនភី—ទីប្រឹក្សាយានសាវ ក្រោយមកជាទីប្រឹក្សាកូនពៅយានសាវយានសាំង
ស៊ឺម៉ាយាន—ចៅស៊ឺម៉ាអ៊ី; ព្រះចៅនគរជីន ក្រោយពេលបង្ខំឆាវហ័នដែលជាស្តេចរាជវង្សវ័យចុងក្រោយបង្អស់ អោយដាក់រាជ្យ
ស៊ឺម៉ាអ៊ី (ស៊ឺម៉ាចុងតា)—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ, ឪពុកស៊ឺម៉ាចាវដែលបានទំលាក់រាជវង្សវ័យ រួចបង្កើតរាជវង្សជីន
ស៊ឺម៉ាចាវ—កូនប្រុសស៊ឺម៉ាអ៊ី
ស៊ុនឆឹ (ស៊ុនប៉ហ្វូ, គ្រិស្តសករាជ 175–200)—កូនប្រុសច្បងស៊ុនជាន, បងប្រុសស៊ុនឈាន; ពង្រីកដែនដីបន្តរពីឪពុករបស់គេនៅខាងកើតទន្លេយ៉ង់សេ; ក្រោយមកត្រូវបានគេលបធ្វើឃាត
ស៊ុនជាន (ស៊ុនវិនថាយ, គ្រិស្តសករាជ 155–191)—ស្ថាបនិកនគរអ៊ូជាឪពុកស៊ុនឆឹ និង ស៊ុនឈាន; ត្រូវបានលបធ្វើឃាតដោយមនុស្សរបស់លាវពាវ
ស៊ុនឈៀន—ទីប្រឹក្សាលាវប៉ី
ស៊ុនឈាន (ស៊ុនចុងម៉ូវ, គ្រិស្តសករាជ 182–252)—កូនប្រុសទីពីររបស់ស៊ុនជាន ប្អូនប្រុសស៊ុនឆឹបន្តរវេនពីបងប្រុសនិងឪពុកខ្លួនគ្រប់គ្រងនគរអ៊ូ ក្រោយមកតែងតាំងខ្លួនឯងជាព្រះចៅនគរអ៊ូ (គ្រងរាជ្យគ្រិស្តសករាជ 229–252)
ថាយសឿឆឺ—មេទ័ពដ៏ក្លាហាននគរអ៊ូ
ថាវឈាន—ចៅហ្វាយស្រុកអ៊ីចូវដែលលើកស្រុកអោយលាវប៉ី
ធានហ្វឹង—ទីប្រឹក្សាយានសាវ
វ៉ាងភីង—មន្ត្រីនគរស៊ូ
វ៉ាងអ៊ីន—មន្ត្រីធំនគរហានដែលប្រើល្បិចស្រីស្អាតដាក់តុងជួរ, តែក្រោយមកស្លាប់ក្រោមដៃលីជា និង គួកសឺ
វ័យយាន (វ័យវិនឆាង)—មេទ័ពលាវប៉ី, ក្រោយមកជាមេទ័ពរបស់ហានចុង; ជូគឺលាង (ជូកឺលាំង) មិនដែលទុកចិត្ត
វិនឆូវ—មេទ័ពរបស់យានសាវ, កាត់ក្បាលដោយគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
ស៊ាហូវប៉ា—កូនប្រុសស៊ាហូវយាន, ជីដូនមួយស៊ាហូវទុន
ស៊ាហូវទុន—មេទ័ពឆាវឆាវ
ស៊ាហូវយាន—មេទ័ពឆាវឆាវ; ក្រោយមកសំលាប់ដោយហុំាងចុង
ស៊ីឈូ—អង្គរក្សឆាវឆាវ
ស៊ូហុំាង—មេទ័ពឆាវឆាវ
ស៊ីសឹង—មេទ័ពនគរអ៊ូ
ស៊ីយ៉ូវ—តំបូងជាទីប្រឹក្សាយានសាវ ក្រោយមកជាទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ; សំលាប់ដោយស៊ីឈូ
ស៊ិនយ៉ូវ—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ, ក្មួយស៊ិនអ៊ី
ស៊ិនអ៊ី (ស៊ិនវិនយួ)—ទីប្រឹក្សាឆាវឆាវ
យានលាំង—មេទ័ពរបស់យានសាវ, កាត់ក្បាលដោយគួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
យ៉ាងហ្វឹង—មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់ការលីជា, តែក្រោយមកទៅបំរើព្រះចៅសៀនទី; ស្លាប់ក្រោមដៃលាវប៉ី
អ៊ីជី—តំបូងជាទីប្រឹក្សាលាវពាវ ក្រោយមកចុះចូលជាមួយលាវប៉ី បានលួចទៅប្រាប់លាវប៉ីពីផែនការឆាយម៉ៅ ដែលលបសំលាប់ខ្លួន
អ៊ីហ្វាន—ទីប្រឹក្សាស៊ុនឈាន
អ៊ីជីន—មេទ័ពឆាវឆាវ
យានសាំង—កូនពៅយានសាវ
យានសាវ (យានពិនឈូ, គ្រិស្តសករាជ ?–202)—កើតក្នុងក្រុមគ្រួសារដែលជាមន្ត្រីថ្នាក់ខ្ពស់នៃរាជរង្សហាន; មេបក្សសម្ព័នដែលបង្កើតឡើងដើម្បីកំចាត់តុងជួរ; គ្រប់គ្រងស្រុកធំៗទាំងបួននៅភាគខាងជើងក្រោយមកត្រូវបានកំទេចដោយឆាវឆាវ
យានស៊ូ (យានកុងលូ, គ្រិស្តសករាជ ?–199)—ប្អូនយានសាវ, តែងតាំងខ្លួនឯងជាស្តេចហើយឡើងគ្រោងរាជ្យនៅសូវឈិន មិនយូរប៉ុន្មានត្រូវបានកំទេចដោយឆាវឆាវ
យានថាន—កូនច្បងយានសាវ
លឺជីន—មេទ័ពឆាវឆាវ
ចាងប៉ា—មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់ការលីពូ
ចាងប៉ាវ—កូនប្រុសចាងហ្វី
ចាងហ្វី (ចាងអ៊ីតឺ, គ្រិស្តសករាជ ?–221)—បងប្អូនរួមសម្បថលាវប៉ី និង គួនអ៊ី (គ័នអ៊ី); អ្នកប្រយុទ្ធដ៏ក្លាហាន, ឆាប់ខឹងច្រលោតពេលស្រវឹង
ចាងហឺ—មេទ័ពយានសាវ តែក្រោយមកចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ
ចាងលាវ (ចាងវិនយ៉ាន)—ធ្លាប់បំរើលីពូ តែក្រោយមកចុះចូលជាមួយឆាវឆាវ; សំលាញ់របស់គួនអ៊ី (គ័នអ៊ី)
ចាងលូ—អ្នកគ្រប់គ្រងតំបន់ហានចុង; ក្រោយមកបរាជ័យក្រោមស្នាដៃឆាវឆាវ
ចាងសុង—មន្ត្រីនគរស៊ូ ក្រោយមកលបបញ្ចុះបញ្ចូលលាវប៉ីដោយសំងាត់ដើម្បីសំលាប់ម្ចាស់ខ្លួនឯងលេបយកទឹកដី
ចាងស៊ាវ—ស្តេចត្រាញ់សម្ព័ន
ចាងចាវ—ទីប្រឹក្សាទីមួយរបស់ស៊ុនឈាន
ចាវអ៊ីន (ចាវជីឡុង)—អ្នកចំបាំងដែលមានកំលាំងខ្លាំងខ្លា និង វៀវវៃ; បរិវាដ៏ស្មោះត្រង់របស់លាវប៉ី
ចុងហ៊ុយ—មេទ័ពនគរវ័យ
ចុងយ៉ាវ—មេទ័ពនគរវ័យ
ចូវថាយ—មេទ័ពស៊ុនឈាន
ចូវអ៊ី (ចូវកុងជីន)—មេបញ្ជាការកងទ័ពធំនគរអ៊ូ គូរប្រជែងជូគឺលាង (ជូកឺលាំង)
ជូជិន—មេទ័ពហាន
ជូគឺជីន—បងប្រុសជូគឺលាង (ជូកឺលាំង), ទីប្រឹក្សាស៊ុនឈាន
ជូគឺឃឺ—មន្រ្តីនគរអ៊ូ, កូនប្រុសជូគឺជីន
ជូគឺលាង (ជូកឺលាំង) (ខុងមីង, រឺ នាគដេក, គ្រិស្តសករាជ 181–234)—អាស្រមបទណាងយ៉ាង,ក្រោយមកជាទីប្រឹក្សាធំរបស់លាវប៉ី; ប្រើនយោបាយសាស្រ្តដ៏ប៉ិនប្រសព ក្នុងការរួមដៃជាមួយនគរអ៊ូ ដើម្បីប្រឆាំងនគរវ័យ ឈានទៅដល់ការកកើតតុល្យភាពនគរទាំងបី ពោលគឺស៊ូ អ៊ូ និង វ័យ គតិបណ្ឌិតព្រមទាំងជំនាញក្នុងការបញ្ជាកងទ័ពរបស់គេធ្វើអោយលាវប៉ីអាចសាងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន
ជូកឺចាន—កូនប្រុសជូគឺលាង (ជូកឺលាំង)

នាគដេក | ជូគឺលៀង (ខុងមីង) វគ្គ៤ ខែមិថុនា 8, 2012

សមិទ្ធផលដទៃទៀតក្រៅពីយោធា

ក្រៅអំពីសមិទ្ធផលដែលទាក់ទងទៅនឹងយោធានិងស្ថាបត្យកម្មផ្សេងៗ ខុងមីងដែលមានតួនាទីជាឧបរាជនៃអាណាចក្រស៊ូហាន បានជំរុញឱ្យមានការប្រតិបត្តិច្បាប់យ៉ាងតឹងរឹង នេះរាប់បញ្ចូលទាំងការដាក់ទោស ក៏ដូចជាការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដោយសុក្រិតមិនលំអៀង។ ដោយហេតុនេះហើយទើបអាណាចក្រទាំងមូលឡើងខ្លាំង ដោយសារការប្រតិបត្តិច្បាប់យ៉ាងតឹងរឹងបានជះឥទ្ធិពលលើការអភិវឌ្ឍនៃកសិកម្ម និងសិប្បិកម្ម។

គុណសម្បត្តិទាក់ទងនឹងខុងមីងផ្សេងៗទៀតនោះ គឺគាត់ជាមនុស្សដែលជឿជាក់ស្មោះត្រង់និងមានទំនាក់ទំនងដ៏ល្អជាមួយរាល់មនុស្សដែលនៅជុំវិញខ្លួនគាត់។

កាលានុវត្តនៃទំនាក់ទំនងតែងតែមានការលំបាកក្នុងការរក្សា។ សន្ទិដ្ឋិភាព [ដែលគ្រាន់តែបានជួបគ្នាមួយដងមួយកាល] នៃអ្នកមានកិត្តិយសថ្លៃថ្នូរ ទោះបីជានៅឆ្ងាយគ្នា ពុំដែលបានបន្ថែមបុប្ផានៃភាពកក់ក្ដៅ ហើយមិនបានផ្លាស់ប្ដូរស្លឹករបស់វានាពេលរងា វានៅតែបន្តរភាពក្រៀមស្រពោន ឆ្លងរដូវទាំងបួន ហើយក្លាយជាភាពមិនទៀងទាត់ ដូចដែលអ្វីដែលវាបានឆ្លងកាត់ ទាំងភាពស្រណុកស្រុកស្រួលនិងការលំបាក។

គុណសម្បត្តិរបស់ខុងមីងដែលខ្ញុំចូលចិត្តបំផុតនោះ គឺការសង្កត់ធ្ងន់ហ្មត់ចត់ទៅលើការសាបព្រោះវប្បកម្មដល់ប្រជាជនដែលនៅជុំវិញគាត់។ ហើយម្យ៉ាងទៀតនោះគឺភក្ដីភាពនៃកាតព្វកិច្ចការបំពេញការងាររបស់គាត់ ដែលធ្វើឱ្យអធិរាជលាវប៉ី និងមនុស្សជុំវិញខ្លួនគាត់រិតតែស្រលាញ់ចូលចិត្ត។

គុណសម្បត្តិទាំងឡាយនិងសមិទ្ធកម្មជាច្រើនរបស់គាត់ ធ្វើឱ្យគាត់ក្លាយជាបដិរូបកម្មនៃគតិបណ្ឌិតនិងភាពវៃឆ្លាត ដល់លាវប៉ី ប្រជាជននៃអាណាចក្រ និងអ្នកប្រាជ្ងចិនជំនាន់ក្រោយជាច្រើនទៀត។

រឿងរ៉ាវផ្សេងៗទាក់ទងនឹងខុងមីង

១. ខុងមីងត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាអភិជនអ៊ូ ឬ ជូគឺអ៊ូហូវ

២. មុនពេលធ្វើសង្គ្រាមរាល់ពេល ខុងមីងតែងតែទៅសង្កេតមើលដែនសមរភូមិជាច្រើនឆ្នាំ មុនចំបាំងចាប់ផ្តើម។ អំឡុងពេលដែលគាត់ទៅមើលកន្លែងនោះ គាត់តែងធ្វើការអង្កេតទៅលើលក្ខណៈពិសេសនៃភូមិសាស្ត្រនិងអាកាសធាតុ ធម្មជាតិនៃភូមិសាស្ត្រទាំងនោះ គាត់ធ្វើការវិនិច្ឆ័យកម្លាំងកងទ័ពទាំងសងខាងនៅលើភូមិសាស្ត្រនោះ។ ពេលសមរភូមិចាប់ផ្តើមច្បាំង គាត់ងាយស្រួលក្នុងការដកកងទ័ពចេញពីភូមិសាស្ត្រនោះ ក៏ព្រោះតែគាត់បានស្គាល់ភូមិសាស្ត្រទាំងអស់រួចទៅហើយ ព្រមទាំងវិភាគធនធាននៃកងកម្លាំងទាំងពីរនៅពេលនោះ។

៣. រាល់ពេលដឹកនាំទ័ពច្បាំង ខុងមីងតែងតែអង្គុយនៅលើរទេះកង់បួន

៤. តាមរយៈរឿងរ៉ាវដែលបានកត់ត្រា ខុងមីងតែងតែសម្លឹងមើលព្រមទាំងបញ្ជាចលនាកលយុទ្ធកងទ័ពរបស់គាត់ពីលើកំពូលភ្នំដ៏ខ្ពស់

៥. តាមរយៈការនិយាយតរៗគ្នា ខុងមីងតែងតែស្លៀកពាក់តាមលទ្ធិតាវ ហើយកាន់ផ្លិតស្លាបសត្វពណ៌សរ

៦. តំបន់ដែលខុងមីងហ្វឹកហ្វឺនកងទ័ពរបស់គាត់ គឺយើងអាចរកវាឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្ននៅតំបន់ឆុងឈីង (重庆) ស្រុកហ្វឹងជា (奉节)។

សូមអាន : នាគដេក | ជូគឺលៀង (ខុងមីង) វគ្គ៣

នាគដេក | ជូគឺលៀង (ខុងមីង) វគ្គ៣ ខែមករា 23, 2012

សមិទ្ធផលផ្សេងទៀត
គិតដល់ត្រឹមពេលដែលខុងមីងស្លាប់ ស្នាដៃទាក់ទងនិងយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព រចនាសម្ព័ន្ធទ័ពរបស់គាត់ជាច្រើនត្រូវបានកំទេចចោលឬបាត់បង់អស់។ មាគ៊ានៃមេទ័ព (the way of the general) គឺជាស្នាដៃមួយក្នុងចំណោមស្នាដៃជាច្រើន ដែលនៅរស់រានមានជីវិត រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
មានពាក្យចចាមអារ៉ាមថា ខុងមីងជាអ្នកបង្កើតកលយុទ្ធសាស្ត្រទាំង ៨ (ប៉ាស៊ីង) ដែលជាកលយុទ្ធធ្វើសង្រ្គាម ជាយុទ្ធសាស្រ្តទ័ព និងកលយុទ្ធរៀបទ័ព។​​

មានរឿងរ៉ាវផ្សេងៗទៀតដំណាលថា ខុងមីងគឺជាអ្នកមានទេព្យកោសល្យផ្នែកគ្រឿងយន្តនិងគណិតវិទ្យា។ គាត់បានបង្កើតស្នាដែលអាចបាញ់ម្ដងចេញច្រើនគ្រាប់ និង រទេះគោយន្ត (រទេះកង់បួនជាមួយគោ) សម្រាប់ដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ធញ្ញជាតិ។ ភាពច្នៃប្រឌិតដ៏មានប្រយោជន៍ជាច្រើន អាចរកអានបានក្នុងសៀវភៅប្រលោមលោកនគរទាំង៣ ឬ សាមកុក (Romance of Three Kingdoms) សៀវភៅប្រលោមលោកបែបប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យនាស.វ ទី១៤ ហើយដែលខុងមីងគឺជាតួអង្គដ៏សំខាន់ម្នាក់ក្នុងរឿងនេះផងដែរ។

ដូចជាអ្វីដែលបានអធិប្បាយខាងលើនេះ ព្រឹត្តិការណ៏ដែលបានកើតឡើងខ្លះៗក្នុងសៀវភៅប្រលោមលោកសាមកុក ត្រូវបានគេយកទៅសំដែងក្នុងល្ខោនចិន។ ទាក់ទងនឹងការសំដែងនេះ ខុងមីងជាទូទៅត្រូវបានគេពណ៌នាថាជាសភាវៈល្អ តែងតែវាយប្រឆាំងនឹងសភាវៈបិសាច។

ល្ខោនទាំងនោះក៏បានបរិយាយផងដែរនូវ សិល្ប៏សាស្ត្រលទិ្ធតាវ ដោយបញ្ចេញមន្តវិជ្ជាសិល្ប៏បញ្ជាធម្មជាតិដ៏មហាអស្ចារ្យ ពោលគឺបញ្ជាខ្យល់ ហើយទោះទាយអនាគត។ សមត្ថភាពខុងមីងមានមូលដ្ឋានធំធេងជាអាទិ៍ ចំណេះដឹងដ៏មានទំនុកចិត្តលើយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព វិស្វកម្មយន្តការ គណិតវិទ្យា ភូគព្ពសាស្ត្រ តារាសាស្ត្រ និង ទស្សនៈវិទ្យា។

វគ្គបន្តរខ្ញុំនឹងរៀបរាប់នូវសមិទ្ធផលដទៃទៀតដែលមិនទាក់ទងនឹងយោធា សូមរង់ចាំអាន!

សូមអាន : នាគដេក | ជូគឺលៀង (ខុងមីង) វគ្គ២