ពាក្យ ​“​បាងកក​” ​រាជធានី​ថៃ

បាងកក ​(Bangkok)​ ជា​ឈ្មោះ​រាជធានី​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន ដែល​បាន​ស្ថាបនា​ឡើង​ក្នុងសម័យ​រតនកូ​សិន ក្រោយ​ការបំផ្លាញ​ទីក្រុង​អយុធ្យា​ដោយ​កងទ័ព​ភូមា​នៅ​ឆ្នាំ ១៥៦៧ ។ ក្រោយ​ព្រឹត្តិការណ៍​ដ៏​ជូរ​ចត់​នា​ពាក់កណ្តាល​ទី​២​នៃ​សតវត្សរ៍​ទី​១៦​ នោះមកព្រះមហាក្សត្រ​ថៃ​ក៏បាន​សម្រេច​ព្រះទ័យ​ជម្លៀស​ទីក្រុង​ចាស់ ដែល​ត្រូវ​ខ្ទេចខ្ទាំ​ដោយ​ភ្លើងសង្គ្រាម​ទៅកាន់​តំបន់​មួយ​ថ្មី​ប្រកបដោយ​បឹងបួរ​ឆ្ងាយ​ពី​រាជវាំង​ចាស់​ប្រមាណ​៦០​គីឡូម៉ែត្រ ។ ទីក្រុង​ថ្មី​នេះ​មានឈ្មោះ​ថា​ “​បាងកក​”​ ឬ​ “​ក្រុង​ទេព​មហានគរ​”​ ស្ថិត​នៅ​ខាងឆ្វេង​នៃ​ទន្លេ​មេ​ណា​ម (MENAM) ឬ​ “​មាតា​ទឹក​”​

តើ​ឈ្មោះ​បាងកក​មក​ពី​ប្រភព​ណា ហើយ​មាន​អត្ថន័យ​យ៉ាង​ដូចម្តេច​?
លោកបណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ អ្នកឯកទេសខាងបុរាណវិទ្យាបាននិយាយថា ពិនិត្យលើផែនទីបុរាណមួយ ដែលគូរនៅឆ្នាំ១៦៨៦នៃគ្រិស្ដសករាជ ដោយលោក ឌុយ វ៉ាល់ គេនឹងឃើញពាក្យបាងកកនៅក្នុងផែនទីបុរាណនោះ ក៏ប៉ុន្តែទីនោះពុំទាន់ក្លាយទៅជាទីក្រុងរបស់ប្រទេសថៃនាសម័យនោះនៅឡើយទេ តាមពិតគឺអយុធ្យាទេដែលជារាជធានី ព្រោះមានព្រះមហាក្សត្រគង់នៅ ។ ម្យ៉ាងទៀតពាក្យបាងកកនេះ សរសេរខុសសព្វថៃដោយគ្មានអក្សរ “G” ទេ នេះតើមកពីហេតុអ្វី?

ក្នុងការស្រាវជ្រាវគេបានជួបការលំបាកជាច្រើន ពីព្រោះបញ្ហានេះអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកវប្បធម៌អារ្យធម៌ថៃ ពុំមានលទ្ធភាពនឹងពន្យល់ឱ្យបានច្បាស់លាស់ឡើយ ។ ម្យ៉ាងទៀតក្នុងការសាកសួរជាទូទៅ ជនជាតិថៃចូលចិត្តពាក្យ “ក្រុងទេព” (ទីក្រុងទេវតា) ច្រើនជាងពាក្យបាងកក ។ លើសពីនេះទៀតការនិយមពាក្យក្រុងទេព មានសារសំខាន់ណាស់ ព្រោះវាជានិមិត្តរូបនៃភាពរីកចម្រើនរុងរឿងកប់កំពូលនៃប្រទេសជាតិរបស់គេ ក្នុងអំឡុងពេលបីទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។

បញ្ញវន្តថៃពុំទាន់យល់ន័យនៃពាក្យបាងកកនៅឡើយ ហើយជួនកាលមានអ្នកខ្លះថែមទាំងភ័ន្តច្រឡំរវាងពាក្យបាង (BANG) និងពាក្យបាន (BAN) ដែលមានន័យថា “ស្រុក, ភូមិ” ដូចជាបានកាពិ, បានសាលា (BANKAPI, BANSALA)…ដែលមានន័យថាភូមិកាពិ, ភូមិសាលាថែមទៀតផង។ តាមពិតពាក្យទាំងពីរនេះមានន័យខុសគ្នា។

នៅក្នុងក្បួនពុទ្ធទំនាយខ្មែរបានរក្សានូវស្លាកស្នាមនៃឈ្មោះស្រុកដើមជាភាសាខ្មែរ។ ឯកសារគម្ពីរពុទ្ធទំនាយខ្មែរបានឱ្យដឹងថា ដើមឡើយទីក្រុងអយុធ្យាមានឈ្មោះថា “បឹងស្នោ” ។ ថ្វីដ្បិតតែគេពុំទាន់ដឹងនូវកាលបរិច្ឆេទនៃគម្ពីរបុរាណនេះក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែខ្មែរយើងនាសម័យអាណានិគមបារាំងបានស្គាល់ឯកសារនេះ។ មានន័យថាបានចងក្រងវាមុនសតវត្សរ៍ទី១៩នៃគ្រិស្ដសករាជ ពោលគឺស្ថិតក្នុងសម័យក្រោយអង្គរ ឬលង្វែក ។

នៅក្នុងបទសម្ភាសមួយ (អំឡុងទសវត្សរ៍ទី៩០នៃសតវត្សរ៍ទី២០) ចៅអធិការខ្មែរសុរិន្ទម្នាក់ មានព្រះជន្មជិត៨៧វស្សាបានមានសង្ឃដីការថា៖ “បឹងស្នោ សំដៅទៅលើមឿងកក់ (ទីក្រុងបាងកកសព្វថៃ្ង) ។ រីឯបឹងម្កាក គឺសំដៅទៅមឿង (ខេត្ត) សុខោទ័យស្រីជិនល័យឯណោះវិញ” ។ ព្រះចៅអធិការវត្តអង្គនេះក៏បានលើកហេតុផលថា “ដើមឡើយនៅមឿងកក់ (មឿងគឺពាក្យថៃមានន័យថាទីក្រុង និងកក់ស្មើនឹងពាក្យខ្មែរកុះករ, ចំនួនច្រើន) ពុំមានមនុស្សរស់នៅទេ បន្ទាប់មកទៀតក៏មានមនុស្សជាច្រើនមករស់នៅ ហើយក៏បានកើតឡើងជាមឿង ឬបុរី…បានជាហៅថាមឿងកក់ទៅ” ។

ការពន្យល់នេះអាចឆ្លុះបញ្ចាំងនូវមួយភាគនៃការពិត ដែលខុសពីការពន្យល់របស់ជនជាតិថៃចំពោះពាក្យពីរម៉ាត់ “បាង និង កក់” នេះ។ ទោះបីជនជាតិថៃខ្លះខិតខំប្រឹង ប្រែងពន្យល់យ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារតែពាក្យ “កក់” ជាពាក្យខ្មែរ ហើយអ្នកដែលពន្យល់មិនចេះភាសាខ្មែរ ទើបគេមិនអាចយល់ន័យបាន។

ក្នុងរឿងទាក់ទងគ្នានេះដែរ ជនជាតិខ្មែរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រថៃបច្ចុប្បន្ន មួយភាគធំប្រើពាក្យ “បាន” ជាភាសាថៃជំនួសពាក្យភូមិដែលជាពាក្យខ្មែរទៅវិញ។

សូមបញ្ជាក់ថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩មក រាជរដ្ឋាភិបាលថៃបានចាប់ផ្តើមនយោបាយថៃរូបនីយកម្មនៃជនជាតិភាគតិចក្នុងព្រះរាជនគររបស់គេ ដោយផ្លាស់ឈ្មោះទីតាំងភូមិស្រុកមួយចំនួនធំ ហើយអំណាចកណ្តាលថៃបានបន្តធ្វើបែបនេះរហូតមកដល់សព្វថៃ្ង ជាពិសេសនៅតំបន់ណា ដែលជនជាតិថៃពីកំណើតមានចំនួនតិច។

តើគេអាចសន្និដ្ឋានពាក្យបាងកកមានន័យដូចពាក្យបឹងកក់នៅរាជធានីភ្នំពេញយើងនេះដែរឬទេ?
ចំពោះសំណួរនេះ លោកមីសែលបានធ្វើការបកស្រាយ ដោយឈរលើការស្រាវជ្រាវឈ្មោះភូមិស្រុកមួយចំនួនក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។

តាមការពិនិត្យឱ្យហ្មត់ចត់ទៅឈ្មោះភូមិស្រុក ឬទីតាំងមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅជុំវិញទីក្រុងបាងកកសព្វថៃនេះ ជនជាតិថៃបានរក្សាឈ្មោះខ្មែរមួយចំនួនធំដូចជា៖ សំរោង, សង្កែ, គោក ៘ នេះជាភស្តុតាងបង្ហាញនូវវត្តមានរបស់ជនជាតិខ្មែរនៅក្នុងតំបន់នេះនៅក្នុងអតីតកាលមិនយូរប៉ុន្មាន។

រីឯ​ពាក្យ​ “​ក្រុង​ទេព​មហានគរ​”​ វិញពាក្យ​នេះ​ពិតជា​បាន​តាំង​ឡើង​តាម​លំនាំ​នៃ​ពាក្យ​ខ្មែរ​សុទ្ធសាធ ហើយ​ដែលជា​ឈ្មោះ​របស់​រាជធានី​ខ្មែរ​បុរាណ​នា​ឆ្នាំ​១៦០១ ​ដែល​មាន​ដូចតទៅ​៖ “​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី​ស្រី​ឥន្ទ្រី​បា​តរុរត្ន​មហានគរ​”។ នេះ​បើ​តាម​ឯកសារ​សាវតារ​វត្ត​សម្បុក​ឆ្នាំ​១៦០១​នៃ​គ្រិស្តសករាជ។ បុព្វហេតុ​ដែល​បណ្តាល​ឱ្យ​ជនជាតិ​ថៃ​យកឈ្មោះទីក្រុង​របស់​ខ្លួន​តាម​លំនាំ​នៃ​ឈ្មោះ​រាជធានី​ខ្មែរ គឺ​មាន​អត្ថន័យ​សាសនា​ដែល​នាំមក​នូវ​សិរី​មង្គល​ជ័យជម្នះ។

សរុបសេចក្តីមកពាក្យបាងកក ឬសនកក់ ដែលមាននៅក្នុងផែនទីនៃឆ្នាំ១៦៨៦នោះ ពុំមែនជាពាក្យថៃឡើយ ហើយអាចកើតចេញពីពាក្យបឹងកក់ ពោលគឺបឹងដែលមានដើមកក់ដុះយ៉ាងច្រើនកុះករដូចបឹងកក់ដែលមាននៅទីក្រុងភ្នំពេញអ៊ីចឹង ក៏ប៉ុន្តែនេះគ្រាន់តែជាសម្មតិកម្មមួយប៉ុណ្ណោះ៕

ដកស្រង់ចេញពី : ខេមបូឌាអេចបេ្រសញូស៏

រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងជូនខេមបូឌាអេចបេ្រសញូស៏